Η τροχιά που έχουν λάβει οι ελληνοτουρκικές σχέσεις τα τελευταία πέντε χρόνια ξεπερνά κατά πολύ όλα όσα είχε «προπονηθεί» να αντιμετωπίσει η ελληνική εξωτερική πολιτική για περισσότερο από μισόν αιώνα. Ως εξωτερική πολιτική δεν νοείται, βέβαια, στενά γραφειοκρατικά ό,τι διεκπεραιώνεται από το υπουργείο Εξωτερικών, αλλά περιλαμβάνει το σύνολο της χώρας, από την κορυφή της εκάστοτε κυβέρνησης μέχρι τον τρόπο με τον οποίο οι διανοούμενοι και λοιποί κρίκοι στην αλυσίδα της διαδικασίας λήψης αποφάσεων κινούνται, σκέπτονται και προτείνουν.
Αν υποθέσουμε ότι η Αθήνα είχε κάποια βασική στρατηγική για τη θέση της Ελλάδας στην περιοχή, αυτή πλέον είναι ξεπερασμένη από τις εξελίξεις. Και αυτό το συμπέρασμα δεν συνδέεται κατ’ ανάγκη με τις υπερπτήσεις, τις επιθετικές κινήσεις στην Αλεξανδρούπολη ή την αχαλίνωτη ρητορεία των στελεχών του κυβερνώντος κόμματος. Μετά την απόπειρα πραξικοπήματος τον Ιούλιο του 2016 κατά του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, η ηγεσία του ΑΚΡ βρήκε την ευκαιρία που έψαχνε καιρό προκειμένου να «ξεδοντιάσει» τις τουρκικές Ενοπλες Δυνάμεις και να τις μετατρέψει σε υπάκουο παρακολούθημα του ισλαμιστικού κράτους.
Πέρα από πλήγμα στον κοσμικό χαρακτήρα της Τουρκίας, η διάλυση του μηχανισμού που καθιστούσε τις τουρκικές Ενοπλες Δυνάμεις ανεξάρτητο πυλώνα πολιτικής στο εσωτερικό της χώρας, τις αποδέσμευσε και από το δόγμα το οποίο ακολουθούσαν, της διατήρησης των αποστολών τους εντός Τουρκίας, με εξαίρεση τις επιχειρήσεις κατά των Κούρδων του Ιράκ και, βεβαίως, την εισβολή στη Κύπρο το 1974. Οι τουρκικές Ενοπλες Δυνάμεις, επισήμως ή ανεπισήμως, βρίσκονται πια στη Συρία, στο Ιράκ, στη Λιβύη, στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, στο κέρας της Αφρικής, στον Περσικό Κόλπο, και ο Ερντογάν εμφανίζεται πρόθυμος να επεκτείνει την παρουσία τους.
Αυτός ο νέος τουρκικός –νεοοθωμανικός– επεκτατισμός είναι ένα «ρούχο» το οποίο, ανάλογα με την περίσταση, μπορεί να ταιριάζει στις ανάγκες πολλών. Αλλοτε στις ρωσικές, άλλοτε στις αμερικανικές, στις ευρωπαϊκές ή και σε όλες μαζί. Σε αυτό το πλαίσιο, βέβαια, η Αγκυρα κατά κύριο λόγο προωθεί τα δικά της συμφέροντα, προβάλλεται, όμως, και ως τοπικός τοποτηρητής για λογαριασμό άλλων.
Σε αυτή την πρακτική η Αθήνα δεν μπορεί να αντιπαρατάξει κάτι ανάλογο για πολλούς και διάφορους λόγους, παρότι μπορεί να προετοιμάζεται σιωπηλά για παν ενδεχόμενο. Μπορεί, όμως, η Αθήνα να ζητήσει από αυτούς τους τρίτους εγγυήσεις για έναν «καθαρό» δρόμο, που ίσως κάποια στιγμή υπό απαράβατες προϋποθέσεις οδηγούσε στη Χάγη. Πρόκειται για μια δύσκολη άσκηση με πολλές ανεξέλεγκτες μεταβλητές. Ποια είναι ωστόσο η εναλλακτική; Να οδεύουμε με πλώρη προς το «αναπόφευκτο»; Απαιτείται δημιουργικότητα.