Τι έχει να συνεισφέρει ο φιλελληνισμός στον κόσμο, αλλά και στην ίδια την Ελλάδα, σήμερα; Υστερα από την επέτειο των 200 ετών από την Ελληνική Επανάσταση, που έδωσε αφορμή για μια νέα αξιολόγηση όχι μόνο της εθνικής αλλά και της διεθνούς σημασίας της, είναι καιρός για μια σύγχρονη προσέγγιση και του φιλελληνισμού, ως ενός δυναμικού φαινομένου που βρίσκει συνεχώς νέες αναγνώσεις.
Ο ελληνισμός ως βάση του σύγχρονου δυτικού πολιτισμού, με τη γεωγραφική και χρονική του ευρύτητα, συνεχίζει να εμπνέει τα πιο ανήσυχα και προοδευτικά πνεύματα της εποχής μας. Για τους φιλέλληνες που τιμήθηκαν με το Μετάλλιο Λόρδος Βύρωνας την περασμένη εβδομάδα από την Εταιρεία Ελληνισμού και Φιλελληνισμού, ο συμβολισμός του βραβείου είναι αντίστοιχα ευρύς, καθώς δεν τιμά τις υπηρεσίες τους προς την Ελλάδα, αλλά αναγνωρίζει τη συμβολή τους στις «κλασικές και φιλελληνικές αξίες της προόδου, της ελευθερίας, της δημοκρατίας και του ουμανισμού».
Πρόκειται για τρεις ακαδημαϊκούς που έχουν συνεισφέρει πολλά στην ελληνική ιστορία και γραμματεία: τον Καναδό ελληνιστή Ζακ Μπουσάρ, ο οποίος διδάσκει την ελληνική γραμματεία στα πανεπιστήμια του Κεμπέκ εδώ και μισόν αιώνα, την Αμερικανίδα ιστορικό και κοσμήτορα του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης Κάθριν Φλέμινγκ, και τον Βρετανό ιστορικό Μαρκ Μαζάουερ, ο οποίος με την έρευνά του έχει αναδείξει μέχρι πρότινος άγνωστες στο ευρύ κοινό πτυχές της ελληνικής ιστορίας.
Η εκδήλωση έλαβε χώρα στο Μουσείο Φιλελληνισμού, σε μια αίθουσα όπου δεσπόζει η προτομή του Λόρδου Βύρωνα και με έργα τέχνης εμπνευσμένα από την Ελληνική Επανάσταση. Το θέμα όμως ήταν επίκαιρο, καθώς εστίασε στη σχέση του φιλελληνισμού με την προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, κάτι που ανέλυσε στη διάλεξή του ο Ελληνας ιστορικός Αλέξανδρος Κιτροέφ, ενώ η Κάθριν Φλέμινγκ μίλησε για τη βελανιδιά του στρατηγού Μέρσερ στο πεδίο μάχης του Πρίνστον, η οποία συμβολίζει την αναγέννηση των αξιών του ελληνισμού, στην προκειμένη περίπτωση μέσω της Αμερικανικής Επανάστασης.
Από την πλευρά του, ο Μαρκ Μαζάουερ με το τελευταίο του έργο «Η Ελληνική Επανάσταση» περιγράφει πώς το 1821, και το κύμα φιλελληνισμού που ξεσήκωσε, συνέβαλε στη δημιουργία της σύγχρονης Ευρώπης αλλάζοντας τις διπλωματικές νόρμες και εισάγοντας τις ανθρωπιστικές επιχειρήσεις. Αντίστοιχα, στην εκδήλωση εκπρόσωποι αμερικανικών εκπαιδευτικών ιδρυμάτων στην Ελλάδα ανέδειξαν τον ρόλο των τελευταίων στην προώθηση των αξιών του ελληνισμού στους αποφοίτους τους, Ελληνες και μη.
Οσο για τον Ζακ Μπουσάρ, στη διάλεξή του ανέπτυξε την ιστορία της μελέτης της ελληνικής γραμματείας στο Κεμπέκ αλλά και την προσωπική του πορεία, με μια ιδιαίτερα συγκινητική αναφορά στους δασκάλους του, οι οποίοι, όπως παράφρασε τον Οδυσσέα Ελύτη, «γλώσσα μου έδωσαν Ελληνική». Διότι στόχος είναι τόσο ο ελληνισμός όσο και ο φιλελληνισμός να βρίσκουν σε κάθε γενιά τους νέους εκφραστές τους, όπως το έθεσε ο πρόεδρος της ομώνυμης Εταιρείας, Κωνσταντίνος Βελέντζας.
* Η κ. Κατερίνα Σώκου είναι Nonresident Senior Fellow, Atlantic Council.