Φέτος αποφάσισα να ελέγξω τις γνώσεις μου. Ως εκ τούτου, ακολουθώντας τις συμβουλές του κ. Στέφανου Μάνου, ο οποίος θεωρεί ότι το ιδανικό κριτήριο αξιολόγησης των εκπαιδευτικών μονάδων είναι οι επιδόσεις τους στις λεγόμενες «πανελλαδικές» εξετάσεις, αποφάσισα να δοκιμάσω τις δυνάμεις μου, μπαίνοντας στη θέση των υποψηφίων. Προχθές προσπάθησα να εκτιμήσω την αξία του ταγαριού, είδους τσάντας παρηκμασμένου, το οποίο όμως φαίνεται ότι διατηρεί τη λογοτεχνική του αξία. Χθες δημοσίευσα επιστολή αναγνώστριας, που μου εξέφραζε την αγανάκτησή της για τον τρόπο των εξετάσεων στις «ανθρωπιστικές σπουδές». Αν και υπερασπιστής της διδασκαλίας των λατινικών στη Μέση Εκπαίδευση, όταν είχα διαβάσει την εισαγωγή στο μάθημα, είχα αισθανθεί σαν τον Γάιο Καλλιγούλα που επέβαλε στη Σύγκλητο την αποθέωση του αλόγου του. Αυτή η εισαγωγή αποδίδει το πνεύμα του λατινικού πολιτισμού. «Είναι τρελοί αυτοί οι Ρωμαίοι», που έλεγε και ο Οβελίξ. Αν ο στόχος των εξεταστών ήταν να εξηγήσουν στους σημερινούς εφήβους για ποιον λόγο πρέπει να αλλάζουν πεζοδρόμιο αν συναντήσουν κάνα Ρωμαίο στον δρόμο, τα κατάφεραν μια χαρά.
Ωσπου έφτασε η μέρα να εξεταστώ στα αρχαία ελληνικά. Ωραία πράγματα. Αριστοτέλης, Επίκτητος και Θουκυδίδης, ούτε λίγο ούτε πολύ. Και πέφτω πάνω στο τμήμα που στο ιδιόλεκτο των εξετάσεων ονομάζεται Σουλού. Ανθρωπομορφική εκδοχή του διλήμματος «Σωστό» ή «Λάθος». Είναι σωστό ή λάθος ότι ο Αριστοτέλης υποστηρίζει πως «η γνώση των ηθικών αξιών δημιουργεί την οικογένεια και την πόλη»; Απάντηση: «Σου», ήτοι «σωστό». Αν κάποιος υποψήφιος σκεφτεί με την κοινή λογική και καταλήξει ότι αυτό δεν στέκει, δεν προϋπάρχει η γνώση της κοινωνίας από την ίδια την κοινωνία, ο διορθωτής θα σημειώσει «Λου». Τώρα κάποιος πιο υποψιασμένος μπορεί να πει ότι άλλο η «αίσθησις» του αγαθού και κακού και δικαίου και αδίκου και άλλο η γνώσις. Σε αυτήν την περίπτωση ίσως να γινόταν το θαύμα. Ισως ο υποψήφιος να ήταν υποχρεωμένος να εξηγήσει τη διαφορά της «αισθήσεως» από τη «γνώση», κατά Αριστοτέλη, κι αν ήταν αρκετά ικανός, να βοηθούσε και τον εξεταστή του να την αντιληφθεί. Πάντως, όταν οι κυρίες και οι κύριοι φωνάζουν για την αξία της αρχαίας γραμματείας και υποστηρίζουν ότι η διδασκαλία της γλώσσας περιορίζει τους ορίζοντες της σκέψης, ας αναλογισθούν τη νοηματική διαφορά ανάμεσα στην «αίσθηση» και στη «γνώση». Κι αν θέλουν να ξεμπερδεύουν μαζί της για να περάσουν τις πανελλαδικές, οι εξεταστές, όχι οι εξεταζόμενοι, ας σκεφθούν, αν τους ενδιαφέρει και αν μπορούν, ότι η παπαγαλία δεν τους επεβλήθη. Μόνοι τους την έφτιαξαν.