Ο επικοινωνιακός αντίκτυπος της υπόθεσης του εμπορικού σήματος «Turkaegean» δίδει την ευκαιρία να διατυπωθούν μερικές σκέψεις για την αναγκαιότητα καλύτερης προστασίας γεωγραφικών προσδιορισμών με έντονο εθνικό χαρακτήρα.
Πρώτον, θα πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι η καταχώριση εμπορικού σήματος δεν είναι προϋπόθεση για την εμπορική χρήση ενός ονόματος. Πρόκειται μάλλον για την κορυφή του παγόβουνου, καθώς τα κρίσιμα σημεία είναι η (παρα)πληροφόρηση του καταναλωτή, ο αθέμιτος ανταγωνισμός, αλλά και η πιθανή μελλοντική θεμελίωση «δικαιωμάτων». Μπορεί η γλώσσα να μην είναι «χυδαία», όπως έλεγε ο Μαβίλης, αλλά οι λέξεις σπανίως είναι αθώες: κατά τον γλωσσολόγο L. Wittgenstein οι λέξεις νοηματοδοτούνται από τη χρήση τους. Ο νόμος προστατεύει από τη στρεβλή χρήση, η οποία γεννά από παρασιτισμό και παραπλάνηση μέχρι «τεκμήρια» για διεκδικήσεις στο μέλλον.
Δεύτερον, απαιτείται πλήρης ανασχεδιασμός της στρατηγικής παρακολούθησης γύρω από την καταχώριση εμπορικών σημάτων αλλά και γενικότερα χρήσης σημείων που συνιστούν σφετερισμό ελληνικών ονομάτων ή και προστατευόμενων γεωγραφικών ενδείξεων από τρίτους. Σε χώρες όπως η Ιταλία και η Γαλλία γίνεται χρήση ειδικών λογισμικών, τα οποία επιτρέπουν, με τη χρήση αλγορίθμων, τον άμεσο και πλήρη εντοπισμό τόσο αιτήσεων καταχώρισης σημάτων σε οποιοδήποτε γραφείο σημάτων ανά την υφήλιο τα οποία ενδεχομένως καταχρώνται γεωγραφικές ενδείξεις ή γενικότερα ευαίσθητους γεωγραφικούς όρους, αλλά και τη χρήση τέτοιων όρων στο Διαδίκτυο. Με τον τρόπο αυτό, δίδεται η δυνατότητα συντονισμένης αντίδρασης σε νομικό και συλλογικό επίπεδο.
Τρίτον, επιβάλλεται η αναβάθμιση του ρόλου των συλλογικών φορέων δικαιωμάτων που απορρέουν από την καταχώριση και χρήση γεωγραφικών ενδείξεων. Το Παρατηρητήριο για την προστασία της Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ενδειξης «Μακεδονία», το οποίο «έχτισε» εδώ και τρία χρόνια η Ενωση Οινοπαραγωγών Αμπελώνα Βορείου Ελλάδος (ΕΝΟΑΒΕ), γεννήθηκε από την ανάγκη να υπάρξει συντονισμένη αντίδραση στην παράνομη χρήση του όρου για οίνους από το κράτος της Βόρειας Μακεδονίας. Η ΕΝΟΑΒΕ έχει αναλάβει πλήρως το κόστος δικαστικής προστασίας της γεωγραφικής ένδειξης στο εξωτερικό. Ομως, η Ελλάδα είναι το μοναδικό κράτος στην Ε.Ε., τουλάχιστον μεταξύ εκείνων με σημαντική αγροτική παραγωγή, όπου δεν αναγνωρίζονται θεσμικά οι ομάδες διαχείρισης και προστασίας προστατευόμενων ονομασιών προέλευσης και γεωγραφικών ενδείξεων. Εδώ και χρόνια αναμένεται η έκδοση των κανονιστικών πράξεων για την εφαρμογή του άρθρου 38 του ν. 4384/2016 που θα δώσει σε ομάδες όπως η ΕΝΟΑΒΕ τόσο την απαραίτητη νομιμοποίηση όσο και τα οικονομικά μέσα –μέσω των υποχρεωτικών εισφορών των δικαιούχων της γεωγραφικής ένδειξης– για την άσκηση ενδίκων μέσων αλλά και δράσεων επικοινωνίας, όταν και όπου είναι απαραίτητο.
Τέταρτον, η περίπτωση του «Turkaegean » δεν είναι η μόνη προσπάθεια σφετερισμού από την Τουρκία. Εδώ και χρόνια, μεγάλο οινοποιείο στα παράλια της Μικράς Ασίας παράγει κρασί με την επωνυμία «Egeo», συνοδευόμενο μάλιστα από γραφιστική απεικόνιση που αναπαριστά… μυκονιάτικο ανεμόμυλο. Η κινητοποίηση των αρμόδιων υπηρεσιών των ελληνικών πρεσβειών πριν από κάποια χρόνια, κατόπιν σχετικής πληροφόρησης του Συνδέσμου Ελληνικού Οίνου, έδειξε ότι τα εν λόγω κρασιά σερβίρονται στις πτήσεις των τουρκικών αερογραμμών αλλά και σε εστιατόρια πρώτης κατηγορίας στην αμερικανική πρωτεύουσα. Αντίστοιχα, ο Σύνδεσμος Ελλήνων Παραγωγών Αποσταγμάτων και Αλκοολούχων Ποτών (ΣΕΑΟΠ) έχει αντιδράσει ενώπιον του τουρκικού γραφείου σημάτων κατά της καταχώρισης δύο σημάτων που κάνουν χρήση της ελληνικής (και κυπριακής) γεωγραφικής ένδειξης «ούζο» για τουρκικά αλκοολούχα ποτά. Η διαδικασία είναι σε εξέλιξη, αλλά αντιλαμβάνεται κανείς εύκολα τις δυσκολίες του εγχειρήματος, πολλώ δε μάλλον καθώς απουσιάζει σχετική διεθνής συμφωνία που να δεσμεύει τη γείτονα. Καλή η προσπάθεια να πειστεί η ευρωπαϊκή διπλωματία για την ανάγκη αλληλεγγύης έναντι του τουρκικού αναθεωρητισμού αλλά, κατά τρόπο συγκεκριμένο και ρεαλιστικό, ας ασκούνταν και πίεση προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να επανεκκινήσει τις διαπραγματεύσεις με την Τουρκία για την αναγνώριση και προστασία των πρώτων ευρωπαϊκών γεωγραφικών ενδείξεων, οι οποίες είναι στο σημείο μηδέν από το 2019.
Και για το τέλος, να σημειώσουμε ότι «τρέχει» η προθεσμία υποβολής ένστασης ενώπιον του EUIPO για την αίτηση σήματος που υπέβαλαν από κοινού ιταλική(!) και τουρκική εταιρεία (με έδρα τη Σμύρνη), με αριθμό 018708203 και που αφορά ηλιέλαιο, φέροντας «περήφανα» τον όρο «Egeo». Θα υπάρξει συντονισμός ενεργειών ή θα αφήσουμε να περάσει το ελληνικό καλοκαίρι για να γκρινιάξουμε το φθινόπωρο;
* Ο κ. Θεόδωρος Γεωργόπουλος είναι καθηγητής Νομικής (Πανεπιστήμιο της Ρενς), πρόεδρος της International Wine Law Association και γενικός διευθυντής του Συνδέσμου Ελληνικού Οίνου.
