Όπως όλοι γνωρίζουν, οι αερομεταφορές είναι μια από τις οικονομικές δραστηριότητες που επιβαρύνουν το πρόβλημα της κλιματικής κρίσης. Τα αεροπλάνα καίνε επεξεργασμένα ορυκτά καύσιμα και, ως εκ τούτου, εκλύουν αέρια που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Περίπου το 3% των συνολικών εκπομπών CO2 στην ατμόσφαιρα κάθε χρόνο προέρχεται από αυτά. Δεν είναι πάρα πολύ μεγάλο ποσοστό (οι αγελάδες εκλύουν περισσότερα αέρια) αλλά είναι υπολογίσιμο και, κυρίως, ως πρόβλημα είναι και κάτι άλλο: άλυτο. Στις οδικές μεταφορές, κυρίως στο θέμα των επιβατηγών αυτοκινήτων, μια λύση βρέθηκε: ο εξηλεκτρισμός. Τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα, όταν φορτίζονται από δίκτυο που στηρίζεται στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, δεν εκλύουν καθόλου αέρια του θερμοκηπίου καθώς κινούνται. Αλλά εμπορικά αξιοποιήσιμα ηλεκτρικά επιβατικά αεροπλάνα δεν υπάρχουν, ούτε και μπορούν να κατασκευαστούν, καθότι το βάρος των μπαταριών που θα χρειάζονταν για να πετάξουν είναι τεράστιο. Καινοτόμες τεχνολογικές λύσεις σε αυτό το πρόβλημα, με ελαφρύτερες μπαταρίες ή με εναλλακτικά καύσιμα (και κυρίως για αεροπλάνα που κάνουν σχετικά σύντομες πτήσεις) σχεδιάζονται αυτή τη στιγμή, η υλοποίησή τους όμως σε κλίμακα αρκετά μεγάλη για κάνει διαφορά θα χρειαστεί δεκαετίες. Προς το παρόν λύση σε αυτό το πρόβλημα δεν φαίνεται να υπάρχει.
Τι θα λέγατε όμως αν μαθαίνατε ότι υπάρχει μια σχετικά απλή, καλά μελετημένη παρέμβαση, μια πολιτική απόφαση που θα μπορούσε να μειώσει τις εκπομπές των αεροσκαφών που πετούν στην Ευρωπαϊκή Ένωση κατά 6% -και, υπό προϋποθέσεις, έως και κατά 10%; Χωρίς νέες τεχνολογικές ανακαλύψεις, χωρίς επιπλέον φορολογία ή επιβαρύνσεις. Με ένα νόμο και ένα άρθρο, που λένε. Πώς θα σας φαινόταν;
Επιτρέψτε μου να σας μιλήσω σήμερα για τον “Ενιαίο Ευρωπαϊκό Ουρανό”.
Στα τέλη του προηγούμενου αιώνα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε μια ιδέα: αντί κάθε χώρα να έχει τη δικιά της υπηρεσία διαχείρισης εναέριας κυκλοφορίας, να υπαχθούν όλες σε μία, ενιαία, ευρωπαϊκή, που θα συντονίζει κεντρικά την εναέρια κυκλοφορία πάνω από όλα τα κράτη-μέλη -περίπου όπως λειτουργούν τα πράγματα στις ΗΠΑ, δηλαδή. Ήταν μια πολύ καλή ιδέα, επειδή μέχρι τότε ο εναέριος χώρος της Ευρώπης ήταν κατακερματισμένος σε κομματάκια, όσα και τα κράτη. Κάθε αεροπλάνο που έπρεπε να πετάξει από τη μια άκρη της Ευρώπης μέχρι την άλλη, έπρεπε να περνάει από τον ένα εναέριο χώρο στον άλλο, υπό την επίβλεψη πολλών διαφορετικών κρατικών υπηρεσιών -πληρώνοντας κάθε μία ξεχωριστά για το προνόμιο. Το αποτέλεσμα ήταν ότι οι περισσότερες αεροπορικές εταιρείες αναγκάζονταν να σχεδιάζουν τα δρομολόγιά τους με σχήμα ζιγκ-ζαγκ, για να πετούν πάνω από όσο το δυνατό λιγότερες διαφορετικές χώρες στο δρόμο προς τον προορισμό. Δεν ήταν καθόλου ορθολογικός, οικονομικός ή περιβαλλοντικά υπεύθυνος τρόπος να λειτουργεί ο εναέριος χώρος μιας ηπείρου που θεωρεί τον εαυτό της “ενωμένο”. Οπότε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημιούργησε το πρόγραμμα “Single European Sky”, το οποίο πέρασε από διάφορες παραλλαγές, επικαιροποιήσεις και στάδια μέσα στην Βρυξελλιώτικη/Στρασβουργιανή γραφειοκρατία, άλλαξε και επανασχεδιάστηκε πολλές φορές, εντάχθηκε και στην “Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία” του 2019 και, τελικά, σήμερα, 23 χρόνια μετά την διατύπωση της αρχικής ιδέας, και αφού η επιβατική κίνηση στους ευρωπαϊκούς ουρανούς σχεδόν τετραπλασιάστηκε, εξακολουθεί να μην βρίσκεται καν σε στάδιο υλοποίησης. Ένα μέτρο που θα μπορούσε να κάνει τις αερομεταφορές εντός Ε.Ε. πιο γρήγορες, με λιγότερες καθυστερήσεις και ως και 10% πιο “πράσινες”, δεν υλοποιείται. Γιατί; Για διάφορους λογικούς και παράλογους λόγους, όπως για παράδειγμα για τη διαχρονική διαφωνία Ισπανίας – Ηνωμένου Βασιλείου σχετικά μετ το αεροδρόμιο του Γιβραλτάρ. Κυρίως, όμως, επειδή τα κράτη-μέλη δεν θέλουν να εκχωρήσουν το μονοπώλιο της διαχείρισης της εναέριας κυκλοφορίας (στην Ελλάδα το έχει η Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας) που το κάθε ένα διατηρεί χώρια από τα υπόλοιπα.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα στην ιστορία της ανθρωπότητας. Το ότι μια γεωγραφική περιοχή με πληθυσμό περί το μισό δισεκατομμύριο ανθρώπους, που είχαν ως κύριο κοινό ιστορικό βίωμα το να σφάζονται μεταξύ τους για χιλιετίες, ενώθηκε σταδιακά, εκούσια και δημοκρατικά σε μια πρωτοφανή στα πολιτικά χρονικά διακρατική οντότητα είναι ένας ανεπανάληπτος και αναπάντεχος θρίαμβος. Σήμερα έχουμε φτάσει στο σημείο οι μισοί νόμοι που ισχύουν σε κάθε χώρα της Ε.Ε. να είναι ίδιοι σε όλες τις χώρες της Ε.Ε., και μια σειρά από πολύ σημαντικά πράγματα σε διάφορους τομείς (από τις προδιαγραφές ποιότητας και ασφάλειας των προϊόντων μέχρι το αν θα υπάρχει ή όχι θανατική ποινή) να συναποφασίζονται από όλες μαζί. Ωστόσο, το δεύτερο συστατικό της “Ευρωπαϊκής Ένωσης” δεν είναι πλήρες. Υπάρχουν πάρα πολλοί τομείς στους οποίους τα κράτη-μέλη δεν λειτουργούν μαζί, αλλά το καθένα κάνει ό,τι θέλει, από την παιδεία και την υγεία μέχρι την εξωτερική πολιτική και την άμυνα. Ούτε η ίδια η περιβόητη “ενιαία αγορά” δεν είναι και τόσο ενιαία. Εγώ σήμερα δεν μπορώ να πάω να πάρω στεγαστικό δάνειο από μια ισπανική τράπεζα, να αγοράσω αυτοκίνητο από μια τσέχικη αντιπροσωπεία, ή συμβόλαιο κινητής τηλεφωνίας από μια ιρλανδική εταιρεία τηλεπικοινωνιών. Υπάρχουν, ωστόσο, κάποια θέματα στα οποία η ανολοκλήρωτη ευρωπαϊκή ενοποίηση έχει μεγαλύτερο κόστος. Σήμερα οδεύουμε ολοταχώς προς το +3°C, τώρα που μιλάμε η Ευρώπη γονατίζει από την ξηρασία, κομμάτια του εναέριου χώρου της έχουν κλείσει λόγω πολέμου, οι αερομεταφορές έχουν γονατίσει μετά την τραυματική διετία της πανδημίας, οι καθυστερήσεις στα αεροδρόμια (κυρίως της βόρειας Ευρώπης, όχι εδώ ακόμα) είναι τεράστιες και ταυτόχρονα εξακολουθούμε να πιστεύουμε στους φιλόδοξους στόχους περί μηδενικών εκπομπών μέχρι το 2050. Δεν γίνεται να ισχύουν όλα αυτά, και εμείς να αφήνουμε ακόμα τα αεροπλάνα να κάνουνε ζιγκ-ζαγκ μέσα στην Ευρώπη.
