Σε μια μικρή παραβολή του Κίρκεγκορ, ένας παλιάτσος βγαίνει στη σκηνή για να προειδοποιήσει το κοινό. «Φωτιά!» τους λέει, ξέσπασε στα ενδότερα του θεάτρου. Το κοινό νομίζει ότι είναι αστείο και χειροκροτεί. Ο παλιάτσος επαναλαμβάνει την προειδοποίηση. Το χειροκρότημα δυναμώνει. Ετσι, συμπεραίνει ο Κίρκεγκορ, θα έρθει η συντέλεια του κόσμου: μέσα στις ζητωκραυγές εκείνων που θα πιστέψουν ότι είναι αστείο.
Ο λαϊκιστής είναι το αντίστροφο του παλιάτσου της παραβολής: εισβάλλει στην κανονική ζωή και λέει στο ακροατήριό του να μην ανησυχεί. Δεν τρέχει τίποτα. Ολα είναι εύκολα. Ολα είναι θέατρο.
Για τον Μπόρις Τζόνσον η πολιτική ήταν μια διαρκής παράσταση. Επιστρατεύοντας όλα τα εξεζητημένα εργαλεία με τα οποία τον είχε εφοδιάσει η οξφορδιανή του εκπαίδευση, ο Τζόνσον εξασκούσε, ήδη από την εποχή της εμπρηστικής του αρθρογραφίας, την πολιτική σαν σοφιστικό παίγνιο. Δεν έχει σημασία τι είναι λάθος και τι σωστό. Τι είναι αλήθεια και τι ψέμα. Σημασία έχει να σείεται το θέατρο.
Παραμονές της ανακοίνωσης του δημοψηφίσματος για την έξοδο του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ενωση, ο Τζόνσον είχε στείλει στην Telegraph προς δημοσίευση ένα άρθρο υπέρ της παραμονής της Βρετανίας στην Ε.Ε. Εκεί σημείωνε, μεταξύ άλλων, προφητικά, ότι «δεν θα θέλαμε να κάνουμε κάτι που μπορεί να ενθαρρύνει το ημίγυμνο νταηλίκι του Ρώσου ηγέτη». Τελικώς, απέσυρε το άρθρο κι έστειλε ένα τελείως αντίθετο στους Times, στηρίζοντας το Brexit. Στηρίζοντας την απόφαση που έμελλε να γίνει όχημα για την ανάρρηση του ίδιου στην πρωθυπουργία· και να παρασύρει τη χώρα του σε αλλεπάλληλους κύκλους κυβερνητικών κρίσεων.
Ο πατέρας του Brexit είναι η ενσάρκωση του κανόνα ότι ο λαϊκισμός είναι ακαταμάχητος στην αντιπολίτευση, αλλά άχρηστος στη διακυβέρνηση. Ξέρει πώς να αρπάξει την εξουσία. Αλλά δεν ξέρει τι να την κάνει. Αυτή η αποτυχία του, όμως, ακόμη κι όταν τον οδηγεί σε εκλογική πτώση, δεν τον καθιστά ακίνδυνο.
Ο Τραμπ ηττήθηκε εκλογικά. Η χαοτική του θητεία, όμως, αλλοίωσε βαθιά τη θεσμική μηχανική της αμερικανικής δημοκρατίας. Προκάλεσε και προκαλεί παραλυτική πόλωση στον νομοθετικό της βραχίονα. Μετέτρεψε το ανώτατο δικαστήριό της σε μοχλό αυθαίρετης –δημοκρατικά ανομιμοποίητης– και ριζοσπαστικής οπισθοδρόμησης.
Ο Μελανσόν και η Λεπέν έχασαν στις κάλπες. Κατάφεραν ωστόσο να είναι τόσο ισχυροί ώστε να μπορούν να επιβάλλουν στη γαλλική δημοκρατία κυβερνητικό βραχυκύκλωμα.
Η μία μετά την άλλη, οι δυτικές δημοκρατίες περιέρχονται σε ένα τέλμα μη κυβερνησιμότητας.
Κι εδώ; Εχουμε αφήσει πίσω μας οριστικά την εποχή της δαπανηρής –με ένα «νι»– μπαλαφάρας;
Αν πιστέψει κανείς τις δημοσκοπήσεις, το κοινό έχει χειραφετηθεί από τους πολιτικούς των συγκινήσεων. Ομως, είπαμε: Ο λαϊκισμός μετενεργεί ακόμη και μετά την εκλογική του απονομιμοποίηση. Και στο ελληνικό πολιτικό υπέδαφος, ο λαϊκισμός έχει φυτέψει τον σπόρο του χάους. Εχει θάψει τη νάρκη της απλής αναλογικής.
Προβλέψιμος
Το έλεγε ο πολύπειρος βουλευτής της Ν.Δ., αλλά κανένας δεν τον πίστευε. Κυριολεκτικά, κανένας. Οταν έλεγε ότι «ο Μητσοτάκης θα αιφνιδιάσει μην κάνοντας πρόωρες εκλογές», ο βουλευτής δεν πολυπίστευε ούτε τον εαυτό του. Το έλεγε και την ίδια στιγμή εκστράτευε, καλού-κακού, στην εκλογική του περιφέρεια. Η πρόγνωσή του βασιζόταν στη διαπίστωση ότι τον Μητσοτάκη τον διαβάζουν πάντα λάθος οι πολιτικοί του αντίπαλοι. Τους αιφνιδιάζει επειδή είναι προβλέψιμος. Και, στην περίπτωση της θεσμικής τήρησης του εκλογικού χρόνου, επειδή κάνει ό,τι λέει. Αυτή η απροσδόκητη προβλεψιμότητα είναι βασικό συστατικό της μητσοτακικής συνταγής. Διεκδίκησε και κατέκτησε την πλειοψηφία ως το αντίδοτο «κανονικότητας» στη γητεία των θαυματοποιών. Και εξακολουθεί να πολιτεύεται έτσι και στην κυβέρνηση: ως πολιτικός που αποσοβεί τα δράματα, αντί να τα υποδαυλίζει. Κρίσεις; Του έτυχαν, αλυσιδωτές. Αλλά δείχνει με όλους τους τρόπους ότι είναι αντίθετος στην πολιτική κουλτούρα που περιμένει τις κρίσεις σαν ευκαιρίες. Η αποφυγή των πρόωρων εντάσσεται σε αυτό το δόγμα: Οταν δεν μπορείς να αποφύγεις την κρίση, προσπάθησε τουλάχιστον να μην την επιδεινώνεις.
