Σύνδεση με τα προηγούμενα. Και χθες και προχθές ασχολήθηκα με τον τρόπο που διδάσκεται η λογοτεχνία στη μέση εκπαίδευση. Η λογοτεχνία με την ευρύτερη δυνατή έννοια. Σε αυτήν περιλαμβάνεται και η διδασκαλία της λατινικής γλώσσας, την οποία άριστα έπραξε και επανέφερε το υπουργείο, πλην όμως, από ό,τι φαίνεται, χωρίς τη δέουσα επιμέλεια. Η κ. Κεραμέως με διαβεβαίωσε πως αυτό θα αλλάξει από φέτος. Ιδωμεν. Για να εξηγούμαι. Θεωρώ ότι ο τρόπος που διδάσκεται η λογοτεχνία στη μέση εκπαίδευση έχει ιδιαιτέρως βαρύνουσα σημασία για τη διαμόρφωση του τρόπου σκέψης και τις δεξιότητες που επιτρέπουν στον έφηβο να τον αναπτύξει. Η λογοτεχνία διαμορφώνει αναγνώστες. Κι αν τα Ελληνόπουλα υστερούν στην «κατανόηση κειμένου», αυτό δεν οφείλεται σε διανοητικά ελλείμματα, οφείλεται στο γεγονός ότι η εκπαίδευση τους στερεί την επαφή με τα κείμενα. Και όταν λέμε κείμενα δεν εννοούμε τα αποσπάσματα που παραθέτουν τα εγχειρίδια. Εννοούμε τα ζωντανά κείμενα, αυτά που μπορεί να γράφτηκαν πριν από έναν ή δύο αιώνες, διατηρούν όμως την πνευματική τους ισχύ. Μπορεί σήμερα να μη μιλάμε τη γλώσσα του Βιζυηνού στο «Ποίος ήτο ο φονεύς του αδελφού μου», όμως αυτή η γλώσσα εξακολουθεί να μας δείχνει τις εκφραστικές δυνατότητες της γλώσσας που μιλάμε σήμερα. Πριν από καμιά εικοσαριά χρόνια, αν δεν κάνω λάθος, η κ. Κοκκίνου είχε κάνει μια παράσταση με έργα του Βιζυηνού. Δεν ήταν θεατρική διασκευή. Ηταν μια απόδοση των ίδιων των κειμένων από μια ηθοποιό. Η παράσταση είχε ιδιαίτερη εμπορική επιτυχία, νομίζω παίχτηκε πάνω από δύο σεζόν. Οι περισσότεροι, ακόμη και συνομήλικοί μου, είχαν γοητευθεί επειδή ανακάλυπταν τη δύναμη της γλώσσας του Βιζυηνού. Είναι δυνατόν η «καθαρεύουσα» που τόσο μισήσαμε να έχει βγάλει τέτοια θαύματα;
Η λογοτεχνία διαμορφώνει αναγνώστες. Και οι πραγματικοί αναγνώστες στη σημερινή Ελλάδα σπανίζουν, όπως, κατά τον Πλάτωνα, σπάνιζαν οι φιλόσοφοι στην Αθήνα του καιρού του. Και δεν χρειάζεται να πατώνουν τα παιδιά μας στους διεθνείς διαγωνισμούς για να ξέρουμε ότι υστερούμε στην κατανόηση κειμένου. Στοιχειώδεις απαιτήσεις να έχεις από τη νοημοσύνη σου, όση σου έχει απομείνει εν πάση περιπτώσει, το αντιλαμβάνεσαι στην καθημερινότητά σου. Η κατανόηση κειμένου εξαρτάται ευθέως από την εμπειρία της ανάγνωσης. Η κατανόηση κειμένου είναι η ίδια μια εμπειρία. Δεν μπορείς να την πακετάρεις ούτε σε αρχές ούτε σε κανόνες. Αυτές που αναγνωρίζω ότι είναι απαραίτητες για την εκπαιδευτική διαδικασία δεν είναι παρά οι συνοδοί, οι τουριστικοί οδηγοί της εμπειρίας. Το δύσκολο ζητούμενο είναι πώς ο διδάσκων θα μοιραστεί την εμπειρία της ανάγνωσης με τον διδασκόμενο. Γι’ αυτό θα επανέλθω, όμως, αύριο.