Στο βιβλίο της «Το ευρωπαϊκό όνειρο», η 75χρονη Γερμανίδα Αλέιντα Ασμαν, εκπρόσωπος της γερμανικής διανόησης πάνω σε ζητήματα πολιτικής και πολιτισμικής θεωρίας, μιλάει για την κίνηση του κόσμου από το χθες στο αύριο. Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης (σε μετάφραση Μαρίας Τοπάλη) και θέτει βασικά ερωτήματα για το παρελθόν και το μέλλον της Ευρώπης. Το πιο ενδιαφέρον είναι ότι μέσα από τους μηχανισμούς της λήθης και της μνήμης, η Ασμαν οργανώνει εκ νέου ένα κριτικό βλέμμα πάνω στον ευρωπαϊκό εικοστό αιώνα για να μιλήσει για το αύριο του κόσμου και να κρατήσει την προσοχή μας στο μεγάλο κάδρο της Ιστορίας που συνήθως ξεχνάμε.
Οι εντάσεις στην καθημερινότητα, στην πολιτική ζωή και στη διεθνή σκηνή μάς αναγκάζουν συχνά να ζούμε καθ’ υπερβολήν μέσα στο τρικυμισμένο νερό ενός ποτηριού αγνοώντας τον ωκεανό. Κατανοητό ώς ένα σημείο. Αλλά οι γενιές που ζουν τώρα, είτε απερχόμενες είτε νεοεισελθείσες στον στίβο της ζωής, θα έχουν την κοινή εμπειρία της μετάβασης σε έναν πολυκεντρικό κόσμο που δεν θα θυμίζει σε τίποτε τον κόσμο που μας κληροδοτήθηκε. Από τις πιο σημαντικές μετατοπίσεις είναι η ολοένα και πιο αναιμική πειθώ του ευρωκεντρισμού ως μοχλού ανάγνωσης της παγκόσμιας τάξης. Αυτό και μόνο, σε συνδυασμό με τους άξονες νέων συστοιχήσεων στον Ειρηνικό Ωκεανό, στην Ευρασία και στις σφαίρες επιρροής στον λεγόμενο Τρίτο Κόσμο, οδηγεί αναγκαστικά κάθε απλό πολίτη και δυνάμει ψηφοφόρο να σκέπτεται το μεγάλο κάδρο των διεθνών ανακατατάξεων όταν καλείται να κρίνει τα του οίκου του ή του ευκόλως αναγνωρίσιμου περίγυρου, κοινωνικού ή γεωπολιτικού.
Από τη δική μας οπτική γωνία και γεωστρατηγική θέση, η Ελλάδα βρίσκεται σε μια ασφαλή θέση, κρίσιμη όμως λόγω της διεθνούς ρευστότητας που επηρεάζει ψυχολογικά το εκλογικό σώμα. Αλλωστε, από τα κρίσιμα ζητήματα διεθνώς –κυρίως μετά το 2008– ήταν και εξακολουθεί να είναι η διάβρωση της εμπιστοσύνης, ο πολυκερματισμός των κοινωνιών, η επικράτηση των αξιών του ψηφιακού όχλου και οι υποκινούμενες ψευδείς ειδήσεις. Χώρες-πυλώνες του ευρωπαϊκού οικοδομήματος αντιμετωπίζουν πρωτοφανή φαινόμενα εκφυλισμού κοινών αξιών περί δημοκρατίας και κοινωνικής ειρήνης.
Η γνώση του ιστορικού παρελθόντος της Ευρώπης είναι αναγκαία για να συγκρατηθεί ένα μίνιμουμ μιας νέας συνεννόησης, όπως είχε γίνει το 1945 αλλά και το 1989, μόνο που τώρα οι όροι είναι διαφορετικοί, καθώς έχουν ανακύψει νέα θέματα όπως η μετανάστευση, ο ρωσικός επεκτατισμός, ο μεγάλος διχασμός στην κοινή γνώμη των ΗΠΑ και όλα τα συνεπακόλουθα που περιλαμβάνουν την ενεργειακή κρίση και τη συνοχή των κοινωνιών. Η ψυχραιμία και η κριτική σκέψη θα βοηθήσουν.