Την έχασα στην Επίδαυρο – πού να τρέχω τώρα. Την πέτυχα όμως στην τελευταία της εμφάνιση στην Ελευσίνα. Θέατρο παρά θίν’ αλός, δίπλα στον αρχαιολογικό χώρο, οργάνωση υποδοχής από το φεστιβάλ «Τα Αισχύλεια» εξαιρετική. Μιλάω για την «Ελένη» του Ευριπίδη, παραγωγή του ΚΘΒΕ σε σκηνοθεσία Βασίλη Παπαβασιλείου. Δεν ήταν δυνατόν να χάσω τη συνάντηση του μεγάλου παραδοξολόγου φίλου Βασίλη με ένα από τα πιο παράδοξα έργα της ιστορίας της λογοτεχνίας. Παράδοξο διότι δεν μπορεί να ενταχθεί σε κανένα από τα «είδη» που χρησιμοποιούν οι κριτικοί από τον καιρό του Αριστοτέλη για να καταλάβουν τι διαβάζουν και τι βλέπουν. Ο Ευριπίδης είναι τραγικός ποιητής. Αρα, ό,τι κάνει είναι τραγωδία. Ομως, τι σόι τραγωδία είναι η «Ελένη»; Κι αν θέλεις να την πεις τραγωδία, σίγουρα δεν είναι τραγωδία όπως είναι ο «Οιδίπους» ή η «Ορέστεια». Είναι ένα είδος από μόνη της. Σκεφθείτε ότι τον 5ο αιώνα π.Χ., εν μέσω πολέμου, ένας Αθηναίος ποιητής αποκαλύπτει ότι πίσω από το συστατικό δράμα της φαντασίας των Ελλήνων, τον Τρωικό Πόλεμο, κρύβεται μια θεϊκή απάτη. Η πρώτη σημασία της λέξης ειρωνεία είναι εξαπατώ. Οι θεοί ειρωνεύονται την ανθρώπινη συνθήκη, την παρασύρουν στην καταστροφή και στον θάνατο, όμως την τελευταία στιγμή της δίνουν το χέρι για να μην αφανιστεί. Η «Ελένη» έχει happy end. Δεν πήγε ποτέ στην Τροία, δεν φταίει αυτή για το μακελειό –το είπε και ο Γοργίας πριν από τον Ευριπίδη–, την έστειλαν στην Αίγυπτο όπου θα τη βρει ο Μενέλαος και μετά από διάφορα επεισόδια που φλερτάρουν με το μπουρλέσκ, θα αποκαταστήσει τη θέση της στο πλευρό του και την τιμή της.
Η τραγική ποίηση είναι μια περίεργη μηχανή. Πολλές φορές νομίζεις ότι τα μυστικά της λειτουργίας της έχουν εξαντληθεί –η σοφία τόσων αιώνων την έχει χαρτογραφήσει–, με αποτέλεσμα να αναρωτιέσαι τι ψάχνουν όσοι εξακολουθούν να την πιάνουν στα χέρια τους. Τι ψάχνουν και πού θέλουν να φθάσουν. Κατ’ αρχάς, στην απόλαυση. Πριν απ’ όλα, το θέατρο είναι απόλαυση. Και η «Ελένη» ήταν απολαυστική. Από το σκηνικό, τα κοστούμια, τη μουσική, έως τον λόγο του Ευριπίδη σε απόδοση Παντελή Μπουκάλα. Ευτυχώς, δεν είμαι κριτικός θεάτρου και δεν είμαι υποχρεωμένος να αναφερθώ σε έναν έναν τους ηθοποιούς. Απλώς διαπιστώνεις ότι οι κρατικές σκηνές έχουν δυναμικό, όπως η Εμιλυ Κολιανδρή, αρκεί να βρεθεί στα κατάλληλα χέρια για να το αξιοποιήσουν. Ηταν ένα απολαυστικό δίωρο. Δεν είναι τυχαίο που θεωρείται μία από τις επιτυχίες του φετινού καλοκαιριού. Ομως, το ταλέντο του Βασίλη πάντα αφήνει την επίγευση της σκέψης. Και η προσέγγιση της οιονεί τραγωδίας με όρους κωμωδίας μπουρλέσκ, μας δείχνει και τον δρόμο της ερμηνείας των μεγάλων κλασικών. Θέλει τόλμη; Την τόλμη που σου δίνει η αγάπη για το έργο. Την τόλμη του παράδοξου όταν συναντιέται με το παράδοξο. Πόσο απελευθερωτικό είναι και πόσο μας λείπει το αίσθημα του παράδοξου.