Στα δάχτυλα του ενός χεριού μετρούνται οι φορές που η Ελισάβετ Β΄ σχολίασε πολιτικά θέματα κατά τη διάρκεια της βασιλείας της. Φοβούμενος την ανεξαρτησία της Σκωτίας, στο δημοψήφισμα του 2014, ο Ντέιβιντ Κάμερον της ζήτησε να παρέμβει έστω και με ένα «σήκωμα του φρυδιού». Εκείνη απλώς διέρρευσε μέσω ενός καλοθελητή ότι εύχεται οι ψηφοφόροι «να σκεφτούν πολύ προσεκτικά το μέλλον». Ούτε λόγος να εκφραστεί. Ουδείς γνώριζε τις απόψεις τις, ούτε βεβαίως τις πολιτικές της πεποιθήσεις. Συντήρησε το βασιλικό μυστήριο μέσω της απουσίας λόγου. Ενα τμήμα της επιτυχίας του θεσμού βασίστηκε ακριβώς σε αυτήν τη λακωνικότητα.
Ο Κάρολος Γ΄ πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του σε μια αίθουσα αναμονής. Διάδοχος υπό την επίβλεψη και τη σκιά δύο ισχυρών και αγαπητών γυναικών: της μητέρας και της πρώτης συζύγου. Του έλειπε ένας συγκεκριμένος ρόλος. «Το μεγάλο πρόβλημα στη ζωή μου είναι ότι δεν ξέρω ποιος είναι ο ρόλος της ζωής μου», είπε όταν έγινε 30. Η ιστορία του είναι «μια διαρκής αγωνία ενάντια στους περιορισμούς που του επιβλήθηκαν από το γενετικό ατύχημα της γέννησής του», έγραψε ο βιογράφος του, Αντονι Χόλντεν. Ενόσω περίμενε έδωσε συνεντεύξεις, έγραψε άρθρα και βιβλία. Εξέφρασε σθεναρά τις απόψεις του πάνω σε ποικίλα θέματα πριν γίνουν μόδα – από τους κινδύνους της κλιματικής αλλαγής, τη λανθασμένη βιομηχανοποίηση της αγροτικής παραγωγής και τους μεταλλαγμένους σπόρους μέχρι την εναλλακτική ιατρική, την απέχθειά του για τη μοντέρνα αρχιτεκτονική και την κήρυξη της θρησκευτικής ανεκτικότητας. Πολλά από αυτά είναι πολιτικά, όμως όλα δεν είναι πολιτικοποιημένα στις μέρες μας; Τα θέματα που ήταν κοντά στην καρδιά του τα προώθησε μέσω φιλανθρωπικών οργανώσεων και ιδρυμάτων. Για τα ζητήματα που ενέπιπταν στα ενδιαφέροντά του συνέβαλε ακτιβιστικά κάνοντας λόμπινγκ σε πρωθυπουργούς και προσεγγίζοντας υπουργούς. Ολοι λάμβαναν τακτικά τα περίφημα «σημειώματα-αράχνες», που ξεχώριζαν από τον αραχνοειδή τρόπο γραφής του αποστολέα. Σήμερα έχει τον πρώτο ρόλο, τη γυναίκα που πάντα ήθελε στο πλευρό του και, φυσικά, τις ίδιες απόψεις. Ο πρίγκιπας τότε μπορούσε να τις εκφράζει, ο βασιλιάς τώρα πρέπει να σιωπά. Η νέα του θέση έρχεται με τους κανόνες και τους περιορισμούς της. Καλείται να αναχαιτίσει την αντισυνταγματική πλέον τάση του να δημοσιοποιεί απόψεις. Ορίζουμε, λοιπόν, σε έναν άνθρωπο 74 χρόνων (τον Νοέμβριο) τον τρόπο που θα εκφράζεται. Ακόμη και αν αυτό επιτύχει, διερωτώμαι πώς θα επιτευχθεί η παρεμπόδιση της φύσης του; Ο Κάρολος είναι έμπλεος απόψεων όσο και έντονων, λεκτικών και μη λεκτικών, αντιδράσεων. Αποκαλύπτει την προσωπικότητά του, ξεδιπλώνει τον χαρακτήρα του μέχρι και το εύθραυστο εγώ του με ή και χωρίς ευκαιρία. Αυτή η ανθρώπινη πλευρά τον κάνει τόσο συμπαθή. Οχι;
Είχαμε μια πρόγευση ηγεμονικού θυμού που ανέβλυσε το επεισόδιο με την πένα. Η κάμερα τον δείχνει έτοιμο να υπογράψει ένα βιβλίο επισκεπτών, κάθεται πίσω από το γελοίο μικρό τραπέζι, ειλικρινά κατάλληλο μονάχα για να εξυπηρετεί τις ανάγκες κάποιου που τρώει βραδινό μπροστά από την τηλεόραση. Αλαφιασμένος ρωτάει για την ημερομηνία. Του απαντούν με επισημότητα τη στιγμή που συνειδητοποιεί ότι έχει βάλει τη λάθος ημερομηνία και τότε αρχίζει η πένα να «βουρκώνει» στο χαρτί. «Ω Θεέ μου, το μισώ αυτό», λέει θυμωμένος, όπως θα λέγαμε κι εμείς. Η πένα ευθύνεται. Οι πένες που αναπάντεχα προδίδουν και λερώνουν «γνωρίζουν» γιατί έχουν αποσυρθεί. Ολοι το γνωρίζουμε. «Κανείς δεν μπορεί να έχει τις αρετές μια πένας ή μισή από την ξεροκεφαλιά της», λέει το ρητό του Μαρκ Τουέιν.
Ο Κάρολος ηγείται σε μια εποχή που έχουν απήχηση τα ζητήματα που –παθιασμένα– τον απασχολούν εδώ και δεκαετίες.
Στον πρώτο του σύντομο λόγο έδωσε τον δικό του τόνο. Η λέξη που ξεχώρισε στην ελισαβετιανή εποχή ήταν η λέξη «καθήκον». Εκείνος έβαλε στο προσκήνιο τα «συναισθήματα» πένθους και αγάπης. Χρησιμοποίησε τη λέξη «αγάπη» με τα συγγενικά της νοήματα τουλάχιστον οκτώ φορές. «Σας μιλάω σήμερα με αισθήματα βαθιάς λύπης» και κατόπιν χαιρέτησε την «αγαπημένη του μαμά» και τον «αγαπητό μπαμπά». Μίλησε για την αγάπη του στη Μέγκαν και στον Χάρι, για την αγάπη του στον λαό και στην παράδοση και για τη γεμάτη αγάπη υποστήριξη της «αξιαγάπητης γυναίκας» του. Είναι ο βασιλιάς που έρχεται στην εποχή της λιγότερης επισημότητας. Ερχεται κυρίως με τις αποσκευές του, οι οποίες υπήρξαν συχνά ανοιχτές, σε δημόσια θέα. Τα λάθη και τα αισθήματά του αποτέλεσαν θέμα εθνικής συζήτησης σε μια παγκόσμια σαπουνόπερα. Ηταν πάντα στο επίκεντρο. Πέρασε τα πρώτα χρόνια στη δημοσιότητα, τη μέση ηλικία εν μέσω μιντιακής έκρηξης και γίνεται βασιλιάς στη διαδικτυακή εποχή της δημόσιας ιδιοκτησίας. Θα ήταν αδύνατον να διαγράψει το λογισμικό του, θα ήταν επίσης περιττό, διότι εμείς οι υπόλοιποι το θυμόμαστε. Πιάνει το νήμα με έναν έξυπνο τρόπο, προσεγγίζει τα καθήκοντά του με μια στρατηγική που δεν απέχει από την ιδιοσυγκρασία του.
Ο Κάρολος κληρονομεί ένα βασίλειο λιγότερο ενωμένο απ’ ό,τι στο παρελθόν με δύο προκλήσεις μπροστά του, να συνενώσει και να ελαχιστοποιήσει. Καλείται να πείσει 2,5 δισ. ανθρώπους ότι οι δεσμοί του διεθνούς συνεταιρισμού αξίζει να υφίστανται και ταυτόχρονα να απαλλάξει τη μοναρχία από τα περιττά, μέλη –ίσως– και παλάτια. Ο χρόνος δεν είναι με το μέρος του, αλλά είναι ο σωστός χρόνος για τις απόψεις του σε ό,τι αφορά την ανθρωπότητα και τα κοινωνικά ζητήματα. Ηγείται σε μια εποχή που έχουν απήχηση τα ζητήματα που –παθιασμένα– τον απασχολούν εδώ και δεκαετίες. Ολοι θέλουν έναν πράσινο πλανήτη και όλοι συμφωνούν με ό,τι είχε –το 1994– δηλώσει: «Θα είμαι ο υπερασπιστής της πίστης και όχι μιας πίστης». Δεν έχει πολιτική, έχει όμως ηθική, εξουσία, που του εξασφαλίζουν το προβάδισμα, να ηγείται δίνοντας, διακριτικά ή και αδιάκριτα, το παράδειγμα. Εχει το soft power να υποδείξει, με χειραψίες και συναντήσεις, πού στέκεται και, με βλέμματα και διαρρεύσεις, τι και ποιους υποστηρίζει. Υπήρξε άλλωστε μεγαλύτερη πολιτική δήλωση από τη χειραψία της μητέρας του, το 2012 στην Ιρλανδία, με τον άλλοτε διοικητή του IRA Μάρτιν Μακ Γκίνες; Εχει το συνταγματικό δικαίωμα να ενθαρρύνει και να προειδοποιεί. Κυρίως, έχει την ευκαιρία να κάνει δυσκολότερη τη ζωή των πολιτικών και να μποϊκοτάρει, γιατί είναι αρχηγός κράτους που δεν κρίνεται από τις ψήφους της επόμενης εκλογικής αναμέτρησης. Η προοπτική έχει υπεροχή, τα θεμέλια για το μέλλον συμπλέουν με τα συμφέροντά του, τη μακροημέρευση του θεσμού. Ας τα κάνει όλα αυτά με τον δικό του επίγειο τρόπο, μένοντας πιστός στον εαυτό του. Εχει δίκιο, το καθήκον είναι λιγότερο επίκαιρη λέξη. Η δυναστεία θα είχε καταρρεύσει χωρίς το πάθος, τις εμμονές και τη γήινη συζυγική υποστήριξη. Ισως η αγάπη είναι η κατάλληλη λέξη.
* Η κ. Ελεάννα Βλαστού είναι συγγραφέας και ζει στο Λονδίνο.