Δύο τρόποι υπάρχουν να διαβάσει κανείς τον Ερντογάν. Η ορθή λογική. Και η «λογική» της παράνοιας – δηλαδή η «λογική» που, αν και έκδηλα αυτοκτονική στα μάτια των άλλων, εντούτοις διατηρεί για τον φορέα της την εσωτερική συνοχή της βαθιάς πλάνης.
Αμφότερες οι γραμμές της ερντογανολογίας έχουν στην αφετηρία τους τη σχέση της Τουρκίας με την Αμερική.
Η ορθή λογική λέει ότι ο πάγος που έχει πέσει στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις, από τη στιγμή που ο Ερντογάν έχασε το ευήκοον ους του Τραμπ στον Λευκό Οίκο, κατέστησε περισσότερο ορατή –και οδυνηρή για την Τουρκία– την εξάρτηση από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Η ανάγκη για τον εκσυγχρονισμό του στόλου της τουρκικής αεροπορίας είναι μόνο η πιο εμφανής όψη του πλέγματος, που περιλαμβάνει ζωτικούς για την Αγκυρα οικονομικούς και γεωπολιτικούς κόμβους.
Η πίεση που ασκεί ο Ερντογάν στην Ελλάδα και στο ΝΑΤΟ και ο επαμφοτερισμός του στο ουκρανικό μέτωπο ερμηνεύονται, έτσι, ως απόπειρά του να σπάσει τον πάγο με τους Αμερικανούς. Είναι δηλαδή τακτική που μπορεί εύκολα να στρίψει, αν εξακολουθήσει να μην καρποφορεί. Θορυβώδης. Αλλά όχι επικίνδυνη.
Οι δύο αναγνώσεις μιας ριψοκίνδυνης πολιτικής.
Η λοξή λογική της παράνοιας βλέπει έναν Ερντογάν περιστοιχισμένο από μια αυλή πεπεισμένων ότι οι Αμερικανοί εξυφαίνουν σχέδιο περικύκλωσης και συρρίκνωσης της Τουρκίας μέσω της Ελλάδας. Η εσωτερική ανασφάλεια του καθεστώτος ζευγαρώνει έτσι με την ανασφάλεια της μανίας καταδίωξης.
Λένε ότι, παρά τον εκούσιο εγκλεισμό του σε ένα μοναρχικό κέλυφος που θυμίζει Κρεμλίνο, ο Ερντογάν παραμένει ένα έμπειρο πολιτικό ζώο. Δεν μπορεί παρά να αντιλαμβάνεται τι θα σήμαινε η ρήξη με την Ελλάδα και τη Δύση. Δεν μπορεί να μη βλέπει τι λάκκο πήγε κι έσκαψε για τον εαυτό του ο φίλος του ο Πούτιν.
Ομως, αν η αναλογία είναι σωστή, στο μικροσύμπαν της Αγκυρας, όπως και στο μικροσύμπαν της Μόσχας, μπορεί να έχουν πλαστεί άλλες, στεγανές βεβαιότητες: Οι Ελληνες δεν θα πολεμήσουν, όπως δεν πολέμησαν το 1974 (Οι Ουκρανοί δεν είναι έθνος. Δεν έχουν ούτε φρόνημα ούτε στρατό).
Η στρατιωτική μας ισχύς θα επικρατήσει· η Δύση θα γκρινιάξει και θα της περάσει, όπως έκανε και με τις επεμβάσεις μας στη Συρία, στη Λιβύη, στο Ιράκ, στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ. (Οπως γκρίνιαξε και ξέχασε τη συμμαχία με τον Ασαντ στην ισοπέδωση της Συρίας, την εισβολή στη Γεωργία, την προσάρτηση της Κριμαίας.)
Σύμφωνα με την πρώτη γραμμή ανάλυσης –του ορθού λόγου–, η πολεμική ρητορική του Ερντογάν είναι θέατρο. Σύμφωνα με τη δεύτερη γραμμή –του παραλόγου, αλλά και αναλόγου προς το πουτινικό υπόδειγμα–, η ρητορική δεν μόνο «ρητορική». Είναι προπαρασκευή.
