Το περασμένο Σάββατο τέθηκαν σε διαθεσιμότητα οι δύο αστυνομικοί της ομάδας ΔΙΑΣ που κατηγορούνται για το βιασμό 19χρονης μέσα στο Αστυνομικό Τμήμα της Ομόνοιας, και διατάχτηκε ΕΔΕ εναντίον τους. Την περασμένη Τετάρτη τέθηκαν σε διαθεσιμότητα εννέα αστυνομικοί στη Φλώρινα, που κατηγορούνται ως μέλη εγκληματικής οργάνωσης που χρέωνε εκατοντάδες ευρώ για να βγάλει πλαστά ταξιδιωτικά έγγραφα σε Αλβανούς πολίτες που ήθελαν να μπαινοβγαίνουν στα σύνορα χωρίς να έχουν το δικαίωμα (κυρίως καταδικασμένους που είχαν αποφυλακιστεί με όρους). Την ίδια ημέρα, ένας αστυνομικός που συνελήφθη με την κατηγορία συμμετοχής σε εγκληματική οργάνωση διακίνησης ναρκωτικών ουσιών στην Αργολίδα τέθηκε σε διαθεσιμότητα. Την ίδια ημέρα (ήταν μια γεμάτη ημέρα) άλλος αστυνομικός τέθηκε σε πειθαρχικό έλεγχο επειδή ταυτοποιήθηκε ανάμεσα στα κτήνη που επικοινωνούσαν ηλεκτρονικά με το 12χρονο θύμα βιασμού στον Κολωνό.
Η ελληνική αστυνομία δεν είναι η χειρότερη αστυνομία του κόσμου. Σε πάρα πολλές χώρες η διαφθορά είναι τόσο εθιμική και εκτεταμένη που οι αστυνομικοί ζητάνε το λάδωμα φανερά στο δρόμο. Σε άλλες, ακόμα και σε ανεπτυγμένες, τα σώματα ασφάλειας χρησιμοποιούνται από αυταρχικά καθεστώτα ως ιδιωτικοί εσωτερικοί στρατοί. Και υπάρχουν και άλλες χώρες, ακόμα και δημοκρατικές, όπου η αστυνομική βία φτάνει σήμερα σε επίπεδα που εμείς δεν είχαμε φτάσει ούτε σε παλαιότερες, σκοτεινότερες εποχές. Παρ’ όλα αυτά, δεν μπορεί κανείς να υποστηρίξει ότι δεν υπάρχει πρόβλημα εδώ. Οι “μεμονωμένες περιπτώσεις” είναι υπερβολικά πολλές.
Φυσικά, η δουλειά που κάνουν οι αστυνομικοί είναι πάρα πολύ δύσκολη. Έχουν το μονοπώλιο της βίας, για να εξασφαλίζουν την ασφάλεια της κοινωνίας. Όπως διαπιστώνουμε, όμως, πολύ συχνά ούτε τη βία διαχειρίζονται σωστά, ούτε προστατεύουν αποτελεσματικά.
Εχτές έγινε μια διαδήλωση στην Πανεπιστημίου (μη με ρωτήσετε για το θέμα), κατά την οποία κάποιοι από τους διαδηλωτές άρχισαν να κοπανάνε στυλιάρια με κόκκινες σημαίνες πάνω στις ασπίδες των ΜΑΤ. Στη συνέχεια τα ΜΑΤ απάντησαν αρχίζοντας να κοπανάνε τους διαδηλωτές με τις ασπίδες τους. Μετά από λίγο τα δυο στρατόπεδα χωρίστηκαν και πήγαν σπίτια τους. Ήταν μια γνώριμη εικόνα. Υπήρξε βία, υπήρξε αναταραχή, στο τέλος δεν υπήρξε καμία συνέπεια για κανέναν, δεν προστατεύτηκε κανείς από τίποτε, και στο φόντο εξακολουθούσαν να φαίνονται οι λαμαρίνες που έχουν μπει γύρω από το κτίριο της Ακαδημίας Αθηνών επειδή η αστυνομία δεν μπορεί να σταματήσει ούτε αυτούς που μουτζουρώνουν τα μάρμαρα με γκραφίτι κάθε μέρα.
Ένας αστερίσκος χρειάζεται εδώ: εκτός από το ότι δεν είναι η χειρότερη του κόσμου, η ελληνική αστυνομία σήμερα δεν είναι ούτε η χειρότερη ελληνική αστυνομία, ιστορικά. Υπήρξαν εποχές που η βία ήταν ακόμα πιο εκτεταμένη και ατιμώρητη, και η διαφθορά πανταχού παρούσα. Ίσως συγκριτικά σήμερα να έχουμε την καλύτερη αστυνομία που είχε ποτέ η χώρα μας. Ο λόγος για τον οποίο η ειδησεογραφία πλημμυρίζει τα τελευταία χρόνια με περισσότερες υποθέσεις διαφθοράς και αστυνομικής βίας είναι ένας: η τεχνολογία. Οι κάμερες που έδειξαν τους αστυνομικούς να βάζουν την κοπέλα στο αστυνομικό τμήμα της Ομόνοιας, τα προφίλ στα πορνογραφικά σάιτ που έφτιαχνε ο μαστρωπός βιαστής του παιδιού στον Κολωνό, τα κινητά που χρησιμοποιούσαν οι παραχαράκτες της Κρυσταλλοπηγής για να συνεννοηθούν μέσω WhatsApp. Σε όλο τον κόσμο η αστυνομική βία έχει έρθει στην επιφάνεια χάρη στα κινητά τηλέφωνα των πολιτών, που την καταγράφουν. Η ορατότητα με τη σειρά της έχει ενθαρρύνει και περισσότερα θύματα να καταγγέλουν τη βία που υπέστησαν, σε έναν ενάρετο κύκλο που εμφανίζεται και σε άλλα πεδία του δημόσιου βίου (όπως το #metoo) και που δεν πρόκειται να σταματήσει. Πάντα υπήρχε βία, πάντα υπήρχαν διεφθαρμένοι αστυνομικοί. Τώρα, απλά, εντοπίζονται περισσότεροι, πιο εύκολα. Και αναδεικνύεται το πρόβλημα.
Αυτό το πρόβλημα, προφανώς δεν λύνεται με “εντολή υπουργού”. Μετριάζεται μακροπρόθεσμα με δραστικές παρεμβάσεις στην εκπαίδευση και την επανεκπαίδευση, και βραχυπρόθεσμα αντιμετωπίζεται μόνο με δραστικές αλλαγές. Αλλαγές στο προσωπικό, τη διοίκηση, την κουλτούρα. Αυτό δεν φαίνεται ρεαλιστικό στον ορίζοντα -εδώ υπήρξε βιασμός πολίτη από αστυνομικούς μέσα σε αστυνομικό τμήμα και δεν παραιτήθηκε κανείς. Και υπάρχει και ένας άλλος λόγος για τον οποίο δεν φαίνεται ρεαλιστικό. Επειδή τέτοιες ριζικές αλλαγές δεν είναι ένα αρκετά ξεκάθαρο λαϊκό αίτημα στην Ελλάδα σήμερα. Η κατακραυγή στην κοινωνία είναι πολύ μικρότερη από ό,τι φαντάζονται όσοι ξημεροβραδιάζονται στο Twitter.
Στο “Τι Πιστεύουν Οι Έλληνες” του 2022 η αστυνομία ήταν μια από μόλις 4 υπηρεσίες του κράτους τις οποίες οι ερωτηθέντες αξιολογούσαν θετικά -το 56% δήλωναν ότι κρίνουν τη λειτουργία της “θετικά” ή “μάλλον θετικά”. Στο “World Values Survey” του 2017, η αστυνομία ερχόταν τρίτη στη λίστα των θεσμών που εμπιστεύονται περισσότερο οι πολίτες, με το 70,7% να δηλώνουν ότι την εμπιστεύονται “πολύ” ή “αρκετά”. Μόνο τα “πανεπιστήμια” και οι “ένοπλες δυνάμεις” έχαιραν μεγαλύτερης εμπιστοσύνης.
Προφανώς, κάποιος μπορεί να επιχειρηματολογήσει ότι αυτές οι απαντήσεις αντικατοπτρίζουν περισσότερο το αίσθημα ασφάλειας που αποζητά η πλειοψηφία των Ελλήνων, και όχι μια ορθολογική αξιολόγηση της δράσης της πραγματικής ελληνικής αστυνομίας. Αν κάποιος ρωτούσε τους πολίτες “πόσο πιθανό θεωρείτε πως είναι να βρεθούν τα κλοπιμαία και να συλληφθεί ο ένοχος από την αστυνομία, αν σας κλέψουν” αυτοί που θα απαντούσαν “πολύ” ή “αρκετά” σχεδόν σίγουρα θα ήταν πολύ, πολύ λιγότεροι. Σίγουρα όμως αυτά τα νούμερα δεν υποδεικνούν ότι η κοινωνία απαιτεί ριζικές παρεμβάσεις εδώ και τώρα.
Ακόμα.
Γιατί, όπως είδαμε, η ορατότητα λειτουργεί ως καταλύτης. Οι “μεμονωμένες περιπτώσεις” συσσωρεύονται. Στάσεις και απόψεις αλλάζουν. Το 70 γίνεται 50 και μετά γίνεται 30 και μετά γίνεται 10 και κάποια στιγμή φτάνουμε στο “δεν πάει άλλο” Στη συγκεκριμένη περίπτωση, ίσως θα ήταν απαραίτητο να αφουγκραστούμε προς τα πού πάει το πράγμα και να ξεκινήσουμε τις παρεμβάσεις χωρίς να χρειαστεί να φτάσουμε στο “δεν πάει άλλο”. Γιατί η πορεία προς τα εκεί είναι στρωμένη με θύματα, πτώματα, πόνο και τσακισμένες ζωές.
