Η θαλάσσια γεωπολιτική οπτική Αιγύπτου, Ελλάδας, Ισραήλ και Κύπρου στην Ανατολική Μεσόγειο χαρακτηρίζεται από την προσήλωσή τους στις διεθνείς συμφωνίες και συνθήκες καθώς και στο Διεθνές Δίκαιο Θαλάσσης (ΔΔΘ)/Σύμβαση των Η.Ε. για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS), στην ειρηνική επίλυση θεμάτων θαλασσίων ζωνών και συνεργασία σε τομείς μεταφοράς υδρογονανθράκων, ενέργειας και τηλεπικοινωνιακής διασύνδεσης μέσω υποθαλασσίων αγωγών. Αξίζει να επισημανθεί και το ενδιαφέρον των ΗΠΑ επ’ αυτών των θεμάτων, καθώς και η διαμεσολάβηση και εποικοδομητική παρέμβασή τους στην πρόσφατη συμφωνία Ισραήλ και Λιβάνου για την οριοθέτηση των θαλασσίων συνόρων τους, προς εκμετάλλευση περιοχών εξόρυξης υδρογονανθράκων, με έμφαση στο κοίτασμα Qana (Λιβάνου) και Karish (Ισραήλ).
Οι παραπάνω συνθήκες διαμορφώνουν ένα πλέγμα κοινών συμφερόντων των τεσσάρων χωρών στην Αν. Μεσόγειο, οριοθετούν κατάλληλες δυναμικές συνεργασίας στους αναφερθέντες τομείς και διευρυνόμενοι δύνανται να συμπεριλάβουν θέματα ανθρωπιστικής βοήθειας, θαλάσσιας ασφάλειας (maritime security), κυβερνοασφάλειας, προστασίας θαλάσσιου περιβάλλοντος, αντιμετώπισης και ανακούφισης φυσικών καταστροφών, υδρογραφίας και θαλασσίων επιστημών, μετεωρολογικής υποστήριξης, ιατρικών υπηρεσιών, γλωσσικής εκπαίδευσης κ.ά. Ως εκ τούτου, η προώθηση μιας ειδικής συνεργασίας μεταξύ αυτών των τεσσάρων χωρών, πλέον του σχήματος 3+1 (που θα μπορούσε να αποτελέσει το πρόπλασμα), θα συμβάλει στην ασφάλεια και σταθερότητα της Αν. Μεσογείου έναντι των χωρών που αψηφούν και καταχρώνται το ΔΔΘ.
Η ετερογένεια των συντελεστών της γεωπολιτικής των τεσσάρων χωρών της Αν. Μεσογείου δεν περιορίζει τη σύγκλιση των κοινών συμφερόντων τους έναντι χωρών (βλ. Τουρκία – Λιβύη) που εποφθαλμιούν την εκμετάλλευση των φυσικών πόρων της θαλάσσιας περιοχής του αμέσου ενδιαφέροντος και δικαιοδοσίας των τεσσάρων χωρών (υφαλοκρηπίδα και αποκλειστική οικονομική ζώνη) και προσβλέπουν και στη δημιουργία μελλοντικών παρακαταθηκών. Η αναζήτηση συνθηκών επεκτατισμού της «τουρκικής επικράτειας» στην ευρύτερη περιοχή της Αν. Μεσογείου (βλ. «Οι τουρκικοί ελιγμοί και η ναυτική μας ισχύς», Π. Χηνοφώτη, «Η Καθημερινή», 1/10/2022) εδράζεται στην καταστρατήγηση των διεθνών συμφωνιών, συνθηκών και του ΔΔΘ. Οι εκάστοτε ισχυρισμοί της Τουρκίας στερούνται λογικού ερείσματος ή επαρκούς στήριξης, δεν σέβονται τα εμπράγματα δικαιώματα άλλων χωρών της Αν. Μεσογείου και συνιστούν κενόσοφα επιχειρήματα. Επίκαιρη και ιδιαιτέρας σημασίας η θέση του Dr. Friedrich Sauerwein, στο βιβλίο του «Geographie-Spannuugsfeld Agais» (University of Frankfurt,1980), ότι «τα προβλήματα στα τουρκικά επιχειρήματα αναδύονται από το γεγονός ότι η Τουρκία, αφ’ ενός αρνείται να αποδεχθεί ορισμένες διεθνείς συνθήκες, αλλά αφ’ ετέρου θα ήθελε να υιοθετήσει κάποιες άλλες ως κατευθυντήριες γραμμές για τις απόψεις της, χωρίς όμως να είναι ικανή να εδράσει τις αξιώσεις της σε διεθνώς παραδεκτούς κανόνες».
Τα κοινά συμφέροντα Αιγύπτου, Ελλάδας, Ισραήλ και Κύπρου συγκλίνουν στην προστασία της ελευθερίας και ασφάλειας στην ανοικτή θάλασσα.
Η πολιτική της Τουρκίας και της πολιτικά επαμφοτερίζουσας Λιβύης επηρεάζει τα παράκτια κράτη της περιοχής και σκιαγραφεί δυναμικές από τις οποίες αναδύονται δυνατότητες στρατηγικής συνεργασίας. Η συνεργασία αυτή θα πρέπει να υποστηρίζει την ελευθερία στην ανοικτή θάλασσα, την ασφάλειά της και ιδιαίτερα την ασφάλεια όλων των εγκαταστάσεων στην επιφάνεια, βυθό και υπέδαφος. Παράλληλα, να υποστηρίζει και τα επιπρόσθετα διευρυμένα πεδία συνεργασίας στους προαναφερόμενους ανθρωπιστικούς και επιστημονικούς τομείς. Σε αυτήν τη «Συνεργασία για την ελευθερία και ασφάλεια στην Ανοικτή Θάλασσα» (Partnership For Free Of Navigation and Security in Open Seas (PAFFONSOS), θα μπορούσαν να συμμετέχουν η Ιταλία και η Γαλλία (ως χώρες των εταιρειών ερευνών και εξορύξεως στην περιοχή, πέραν του γεγονότος ότι η Ιταλία ανήκει γεωγραφικά, κατά τον ΙΗΟ και στην Αν. Μεσόγειο). Η συμμετοχή ετέρων χωρών θα προβλέπεται κατόπιν ομοφωνίας των ιδρυτικών μελών. Η Συνεργασία «PAFFONSOS» θα εξυπηρετείται από την Πολιτική Κατευθυντήρια Επιτροπή (Political Steering Committee) καθώς και Εκτελεστική Ομάδα Εργασίας (Executive Working Group) τεχνοκρατών, η οποία θα εδρεύει σε μία από τις συμμετέχουσες χώρες, και θα υποστηρίζεται από μεικτό πολιτικο-στρατιωτικό επιτελείο. Η Συνεργασία «PAFFONSOS» θα συμβάλει στην επίτευξη ειρηνικής επίλυσης θαλασσίων θεμάτων και θα προωθήσει την ασφάλεια και σταθερότητα στην περιοχή της Αν. Μεσογείου με εφαρμογή του ΔΔΘ.
Παράλληλα, συνάδει με την Ευρωμεσογειακή Συνεργασία και τις συναφείς πρωτοβουλίες PRIMA, Strategy of Blue Development, Blue Med vision κ.ά. Η Συνεργασία δύναται να καταστεί εμβληματική για την εμπέδωση της ειρήνης και ασφάλειας στην Αν. Μεσόγειο, προσφέρει μια νέα αντίληψη συνεργασίας σε περιφερειακό και υποπεριφερειακό επίπεδο και ενισχύει την ήπια και ευφυή ισχύ (soft-smart power) των συμμετεχόντων κρατών.
* Ο κ. Παναγιώτης Χηνοφώτης είναι ναύαρχος (ε.α.) Π.Ν., επίτιμος αρχηγός ΓΕΕΘΑ, πρ. υφυπουργός Εσωτερικών – βουλευτής Επικρατείας.