Τα ειδεχθή εγκλήματα βιασμού της ανήλικης που είδαν το φως της δημοσιότητας τις τελευταίες εβδομάδες ανακίνησαν το θέμα του χημικού ευνουχισμού. Πρόκειται για τη χορήγηση ουσιών σε δράστες εγκλημάτων κατά της γενετήσιας ελευθερίας, με αποτέλεσμα την εξάλειψη της σεξουαλικής τους επιθυμίας. Ετσι, και στο όνομα της προστασίας του κοινωνικού συνόλου, ο δράστης χάνει κάθε τέτοια επιθυμία για όσο χρονικό διάστημα διαρκεί η λήψη των εν λόγω ουσιών. Ο χημικός ευνουχισμός αναφέρεται ότι εφαρμόζεται σε διάφορες χώρες, όπως στη Γερμανία, στο Ηνωμένο Βασίλειο, στο Βέλγιο, στη Δανία, στην Πολωνία και σε κάποιες πολιτείες των ΗΠΑ. Η πρόβλεψη του χημικού ευνουχισμού δικαιολογείται με αναφορές σε έρευνες, οι οποίες καταγράφουν πολύ μικρά ποσοστά υποτροπής σε όσους εφαρμόστηκε η μέθοδος αυτή. Αλλοι όμως αμφισβητούν την αξιοπιστία των εν λόγω ερευνών και τονίζουν ότι ο χημικός ευνουχισμός μπορεί να έχει ως συνέπεια σημαντικές βλάβες στην ανθρώπινη υγεία, όπως καρδιαγγειακά νοσήματα, πρόκληση οστεοπόρωσης, κατάθλιψη και μόνιμα προβλήματα στην ηπατική λειτουργία. Οσον αφορά δε τους βιασμούς, επισημαίνεται ότι ακόμη και εάν εξαλειφθεί η σεξουαλική επιθυμία του δράστη, η βίαιη συμπεριφορά του μπορεί να εκδηλωθεί με άλλους τρόπους (κακοποίηση, βασανιστήρια κ.λπ.).
Οσο δικαιολογημένη και εάν είναι η αγανάκτηση της κοινωνίας για όσα αποκαλύφθηκαν πρόσφατα, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε μια θεμελιώδη αρχή του νομικού μας πολιτισμού. Πρόκειται για τον σεβασμό της ανθρώπινης αξίας και την απαγόρευση των ταπεινωτικών ποινών, όπως προβλέπεται τόσο από το ελληνικό Σύνταγμα όσο και από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Η εξάλειψη μιας βασικής ανθρώπινης λειτουργίας, επειδή η έννομη τάξη δεν λαμβάνει τα αναγκαία μέτρα για την αποτροπή και καταστολή των σεξουαλικών εγκλημάτων, είναι εξαιρετικά προβληματική από την άποψη της ανθρώπινης αξίας. Ας τονιστεί στο σημείο αυτό ότι κατά το Σύνταγμά μας ο σεβασμός και η προστασία της ανθρώπινης αξίας αποτελεί την πρωταρχική υποχρέωση της πολιτείας και την καταστατική αρχή του πολιτεύματός μας.
Δηλαδή, εάν στο μέλλον η επιστήμη καθιστούσε δυνατή τη χορήγηση χημικών σκευασμάτων που θα είχαν ως συνέπεια την καταστολή μιας άλλης βασικής ανθρώπινης λειτουργίας που συνδέεται με άλλη κατηγορία εγκλημάτων (π.χ. εγκλήματα κατά της ζωής και της σωματικής ακεραιότητας), με την ίδια λογική θα επιτρέπαμε τη χορήγηση και των σκευασμάτων αυτών; Πόσο μακριά, άραγε, είναι τέτοιες πρακτικές από την ευγονική; Η προβληματική δεν αλλάζει σε όσες έννομες τάξεις ο χημικός ευνουχισμός έχει εθελοντικό χαρακτήρα, υπό την έννοια ότι ο δράστης μπορεί να τον «επιλέξει» προκειμένου να αποφυλακισθεί νωρίτερα. Πρόκειται κατ’ ουσίαν για έναν εκβιασμό (είτε εγκλεισμός είτε ελευθερία με στέρηση μιας βασικής ανθρώπινης λειτουργίας) που είναι παντελώς ξένος προς τον ευρωπαϊκό νομικό πολιτισμό. Προς αυτήν την κατεύθυνση κινείται άλλωστε και μια σχετικά πρόσφατη απόφαση (2019) του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων που καταδίκασε τη Δανία.
Πόσο μακριά είναι τέτοιες πρακτικές από την ευγονική;
Τέλος, επιτρέψτε μου να αναρωτηθώ, ίσως και κάπως υπεραπλουστευτικά: Για τους κατ’ επανάληψη βιασμούς της ανήλικης ευθύνεται το ότι δεν είχαν ευνουχιστεί χημικά οι βιαστές της ή το ότι δεν λειτούργησαν οι δημόσιες δομές πρόνοιας και ο κοινωνικός περίγυρος «έκλεινε τα μάτια και τα αυτιά του»; Μήπως οι πρόσφατες αποκαλύψεις απλώς επιβεβαίωσαν τις υπαρκτές τάσεις αποσύνθεσης του οικογενειακού και ευρύτερου κοινωνικού ιστού, που θα έπρεπε να αποτελεί τον κύριο ανασχετικό παράγοντα τέτοιων εγκλημάτων; Αντί λοιπόν να ψάχνουμε για «εύκολες» και αμφίβολης αποτελεσματικότητας λύσεις, ας εγκύψουμε στο πραγματικό πρόβλημα. Και όσον αφορά τους νομικούς, ας συμφωνήσουμε ότι ο ποινικός κολασμός δεν απονέμεται με οποιοδήποτε τίμημα.
* Ο κ. Σπύρος Βλαχόπουλος είναι καθηγητής της Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ.
