Η δυσπιστία απέναντι στην ΕΥΠ είναι εύλογη, ιδίως μετά από όσα μάθαμε πρόσφατα. Για την προστασία της δημοκρατίας και των ατομικών ελευθεριών πρέπει να βελτιωθεί ο τρόπος που λαμβάνονται αποφάσεις, η εσωτερική κουλτούρα της υπηρεσίας και τα θεσμικά αντίβαρα. Θα είναι, όμως, μεγάλο λάθος να περιοριστούν αλόγιστα εκείνες οι απειλές που εμπίπτουν στον ορισμό της «εθνικής ασφάλειας», για τις οποίες επιτρέπεται η ΕΥΠ να παραβιάζει το απόρρητο των επικοινωνιών. Λάθος που μπορεί να κοστίσει δεκάδες χιλιάδες ζωές, να φέρει μαζική φτώχεια και, εντέλει, να θάψει τη δημοκρατία.
Η κυβέρνηση έφερε νομοσχέδιο σε διαβούλευση, όπου οι «λόγοι εθνικής ασφάλειας» είναι αυτοί που «συνάπτονται με την προστασία των βασικών λειτουργιών του κράτους και των θεμελιωδών συμφερόντων του κοινωνικού συνόλου και περιλαμβάνουν την πρόληψη και την καταστολή δραστηριοτήτων ικανών να επιφέρουν πλήγμα στις συνταγματικές, πολιτικές, οικονομικές ή κοινωνικές δομές της χώρας όπως, ιδίως, λόγοι σχετικοί με την εθνική άμυνα και ασφάλεια, την εξωτερική πολιτική, την ενεργειακή ασφάλεια, την κυβερνοασφάλεια και την προστασία από άλλες υβριδικές απειλές, την προστασία του νομίσματος και της εθνικής οικονομίας, την προστασία από ανθρωπιστική κρίση, τη δημόσια υγεία και την προστασία του περιβάλλοντος». Ηταν ευρύς ορισμός, που θα επέτρεπε στην ΕΥΠ να παρέμβει για σχεδόν όλες τις μεγάλες απειλές του παρόντος και του ορατού μέλλοντος.
Μετά τη διαβούλευση, ο ορισμός έγινε πολύ στενότερος, κακώς. Διαγράφτηκαν οι φράσεις «και περιλαμβάνουν την πρόληψη και την καταστολή δραστηριοτήτων ικανών να επιφέρουν πλήγμα στις συνταγματικές, πολιτικές, οικονομικές ή κοινωνικές δομές της χώρας», και «την προστασία από άλλες υβριδικές απειλές, την προστασία του νομίσματος και της εθνικής οικονομίας, την προστασία από ανθρωπιστική κρίση, τη δημόσια υγεία και την προστασία του περιβάλλοντος».
Γιατί να περιλαμβάνεται η ενεργειακή ασφάλεια και όχι η προστασία της δημόσιας υγείας, του περιβάλλοντος ή των οικονομικών δομών; Νομίζω ότι οι νομοθέτες και οι συνταγματολόγοι που τους συμβουλεύουν δεν παρακολουθούν τις αλλαγές στην τεχνολογία και στην παγκόσμια οικονομία, που έχουν πολλαπλασιάσει τα είδη των καταστροφών που μπορούν να πλήξουν μια κοινωνία σε μεγάλη κλίμακα.
Υποθετικά παραδείγματα:
Οι αλλαγές στην τεχνολογία και στην παγκόσμια οικονομία έχουν πολλαπλασιάσει τα είδη των καταστροφών που μπορούν να πλήξουν μια κοινωνία σε μεγάλη κλίμακα.
Α. Σε ελληνικό ερευνητικό εργαστήριο αναπτύσσουν μεταλλαγμένους ιούς, ή μικρόβια, ή κουνούπια για κάποιον αγαθό σκοπό. Μερικές μεταλλαγές αποδεικνύονται εξαιρετικά επικίνδυνες και πρόκειται να καταστραφούν αφού μελετηθούν. Μια μικρή τρομοκρατική ομάδα αποσπά μερικά δείγματα και τα εξαπολύει στο μετρό σε ώρα αιχμής ή σε ένα βοσκότοπο. Θα προκαλέσουν πανδημία που σκοτώνει δεκάδες χιλιάδες στην Ελλάδα και απλώνεται σε όλη την Ευρώπη. Με ποια λογική αυτό το σχέδιο των τρομοκρατών δεν είναι «λόγος εθνικής ασφάλειας»;
Β. Σε επόμενη πανδημία, το εμβολιαστικό πρόγραμμα ανατρέπεται από μια ομάδα αντιεμβολιαστών, η οποία κάνει σαμποτάζ στην αλυσίδα βαθιάς κατάψυξης που χρειάζεται για να φτάσουν τα εμβόλια σε όλη τη χώρα. Δεν θα έπρεπε η ΕΥΠ να μπορεί να τους παρακολουθεί πριν το κάνουν;
Γ. Σε εποχή παγκόσμιας κρίσης στην αγροτική παραγωγή, ένας ισχυρός οικονομικός παράγοντας διαπραγματεύεται μυστικά να αγοράσει όλα τα φορτία σιτηρών που προορίζονταν για τους ελληνικούς αλευρόμυλους, επειδή θα βγάλει μεγάλο κέρδος πουλώντας αλλού. Θα πληρώσει τις ρήτρες αθέτησης συμβάσεων. Οσα κάνει είναι σύννομα, αλλά η επίδραση στη ζωή των πιο φτωχών θα είναι καταστροφική. Δεν θα έπρεπε να το μάθει η κυβέρνηση εγκαίρως, για να αντιδράσει;
Αν αυτά φαίνονται υπερβολικά ή απόμακρα, σκεφτείτε τι θα λέγαμε το 2019 για την πανδημία του κορωνοϊού ή το 2021 για τον ανταγωνισμό για τα σιτηρά της Ουκρανίας. Θα προκύψουν απειλές που δύσκολα μπορούμε να φανταστούμε και που θα τις κινούν ξένες δυνάμεις, ή Ελληνες τρομοκράτες, ή ψεκασμένοι, ή ολιγάρχες κάθε εθνικότητας. Η εθνική ασφάλεια πρέπει να ορίζεται από το μέγεθος της απειλής και όχι από τα μέσα που χρησιμοποιούνται.
* Ο κ. Αρίστος Δοξιάδης είναι εταίρος στο κεφάλαιο επενδύσεων τεχνολογίας Big Pi.