«Είμαι εδώ γιατί εσύ ήσουν εκεί»

«Είμαι εδώ γιατί εσύ ήσουν εκεί»

5' 6" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

«Από πού είσαι;» είναι η ερώτηση που ακούω συχνότερα από κάθε άλλη. Συμβαίνει κάθε φορά που ανοίγω το στόμα μου. «Από την Ελλάδα», απαντώ, και ο άνδρας μου –όταν είναι παρών– λέει «από την Κύπρο». Στην εκφορά του δεν ανιχνεύουν κάτι και έτσι στρέφονται σε εμένα και ρωτούν: «Ναι, αλλά εσύ πού έχεις μεγαλώσει;». Η προφορά μου ευθύνεται για την ερώτηση και το άκουσμα της λέξης «Αθενς» επιβεβαιώνει τις βάσιμες υποψίες. Δεν τη θεωρώ μια πολιτικά φορτισμένη ερώτηση. Δεν την ακούω σαν «πώς κατάφερες και έφθασες έως εδώ;» ή «πρέπει να βρίσκεσαι εδώ;». Για τους προφανείς λόγους. Λευκή, Ευρωπαία που ζει στη χώρα χωρίς να την επιβαρύνει. Καλοδεχούμενη.

Την προηγούμενη εβδομάδα η σύζυγος του βασιλιά Καρόλου Γ΄ ήταν η οικοδέσποινα μιας εκδήλωσης που τίμησε όσους εργάζονται για την καταπολέμηση της κακοποίησης και της ενδοοικογενειακής βίας. Γυναίκες και νεαρά κορίτσια ήταν καλεσμένες στο παλάτι του Μπάκιγχαμ. Στις φωτογραφίες, ο χώρος του παλατιού ήταν ξέχειλος με εντυπωσιακούς πίνακες και αναμενόμενα μεστός με μεσήλικα και λευκά –κατά βάση– δημογραφικά. Η λέιντι Χάσεϊ, κυρία επί των τιμών, επί 60 χρόνια, της αποθανούσας βασίλισσας, πλησιάζει την Γκόζι Φουλάνι, ιδρύτρια και επικεφαλής της φιλανθρωπικής οργάνωσης κατά της βίας Sistah Space. Ανασηκώνει τα μαλλιά της Φουλάνι για να διαβάσει το όνομα στο καρφιτσωμένο καρτελάκι. «Από πού είσαι;» τη ρωτάει. «Από το Χάκνεϊ», απαντάει η Φουλάνι. «Ναι, αλλά από ποιο μέρος της Αφρικής έρχεσαι;». «Δεν γνωρίζω», ήταν η απάντηση, δείχνοντας νοητά προς την κατεύθυνση των αποικιών στις Δυτικές Ινδίες. «Εχουν χαθεί τα οικογενειακά ίχνη», συνέχισε, υποδεικνύοντας τη μαζική εκτόπιση εκατοντάδων Αφρικανών, οι απόγονοι των οποίων δεν γνωρίζουν την καταγωγή των προγόνων γιατί το δουλεμπόριο δεν κατέγραφε ονόματα, ούτε κρατούσε αρχείο γεννήσεων. Για την ιστορία, η Αγγλία κατήργησε τον θεσμό της δουλείας το 1830. Η συζήτηση έκλεισε ως εξής: «Πρέπει να γνωρίζεις από πού είσαι… Τι εθνικότητα έχεις;», «Είμαι από το Ηνωμένο Βασίλειο». Ισως έπρεπε απλώς να της πει «είμαι εδώ γιατί ήσουν εκεί».

Ενιωσε ότι την ανακρίνουν, δήλωσε η Φουλάνι στο BBC. Aρχικά πίστεψε ότι η 83χρονη Χάσεϊ δεν άκουγε καλά, αλλά όταν αντιλήφθηκε ότι κατανοούσε πλήρως, ένιωσε ανεπιθύμητη και προσβεβλημένη. Η Χάσεϊ, νονά του πρίγκιπα Ουίλιαμ, απομακρύνθηκε από τo πόστο της. Τα ανάκτορα έκαναν λόγο για «ανεπίτρεπτα και βαθιά ατυχή σχόλια» και ο εκπρόσωπος –του νεαρού παλατιού– του πρίγκιπα Ουίλιαμ δήλωσε ότι «ο ρατσισμός δεν έχει θέση στην κοινωνία μας». Και έτσι έκλεισε το θέμα.

Εχω μια απορία. Εξήντα χρόνια συναναστρεφόταν τη βασίλισσα Ελισάβετ και δεν έμαθε ότι δεν ακουμπάμε, πόσο μάλλον δεν αγγίζουμε τα μαλλιά κάποιου; Σχολιάστηκε ως έλλειψη ευγένειας. Η ακαδημαϊκός Εμα Νταμπίρι εξηγεί στο βιβλίο της «Μην ακουμπάς τα μαλλιά μου» ότι οι μαύροι γνωρίζουν ότι για την περιποίηση των μαλλιών απαιτείται προσπάθεια και χρόνος και τα σέβονται. Η Φουλάνι μίλησε για παραβίαση ορίων και υποστήριξε την «πνευματικότητα» των μαλλιών της. Το τριχωτό της κεφαλής δεν διαθέτει ίχνος πνευματικότητας, ενδεχομένως να την καλύπτει. Ας περάσουμε στα σημαντικά.

Κάποιες φορές πρέπει να ξεχνάμε ποιοι είμαστε και από πού προερχόμαστε και απλώς να ενσωματωνόμαστε.

Απομακρύνθηκε ένα πρόσωπο ως το παράταιρο «σάπιο μήλο» του θεσμού. Η αφήγηση της εξαίρεσης μοιάζει να αμβλύνει, να συσκοτίζει ή να αποφεύγει το μεγαλύτερο θέμα. Το θέμα του ρατσισμού. Ο ορισμός του οποίου δεν είναι απλώς προκατάληψη – όλοι μας έχουμε, ασχέτως χρώματος. Η μεροληψία χρειάζεται άλλο ένα συστατικό για να γίνει ρατσισμός, τη δύναμη. Το Μπάκιγχαμ στο site του δεσμεύεται για μια πολιτική συμπερίληψης και ποικιλίας, αλλά στην πράξη έχει ελάχιστους μη λευκούς σε θέσεις ισχύος. Τα υψηλά κλιμάκια ασκούν επιρροή. Ο Κάρολος είναι εκατό μέρες βασιλιάς, αρκετές για να βάλει προτεραιότητες (δυστυχώς το απαιτεί ακόμη και η καλύτερη δουλειά του κόσμου). Επρεπε να κρατήσει το ενδεικτικό και ανεπίδεκτο μαθήσεως μήλο και να το επανεκπαιδεύσει μαζί με τα υπόλοιπα. Μια απαιτητική επιδίωξη αν κρίνουμε από την ηλικία των αυλικών. Ειδάλλως να απομακρυνθούν σύσσωμοι, αλλά αυτό προσκρούει στην ηλικιακή εμπάθεια. Σε κάθε περίπτωση, ακόμη και οι ανθεκτικότερες σχέσεις καλό είναι να επαναπροσδιορίζονται και οι προσδοκίες να συνεχίζουν να υφίστανται αν ελπίζεις σε μια ζωντανή επικοινωνία.

Φοβάμαι ότι ο θεσμός κινείται σε έναν κύκλο ιδρυματοποίησης. Η λέιντι Χάσεϊ μπήκε στα είκοσι στο παλάτι και μοιάζει να μην έχει βγει από το 1960. Φανταστείτε, κεκλεισμένων των θυρών εκπρόσωπος ενός θεσμού, κάτοχος όλης της εύνοιας χωρίς την κοπιαστική δουλειά της κατανόησης. Οπως παλιά που οι Αγγλοι είχαν όλα τα προνόμια χωρίς να βλέπουν αίμα, έστελναν τους δούλους επί 270 χρόνια να δουλεύουν στις αποικίες. Είδα με μια φίλη ένα θεατρικό έργο («Ο γιατρός») και είχε μια φράση που ταιριάζει: «Συνηθίζεις να αγνοείς πού ανήκεις –όταν είσαι μια λευκή γυναίκα μιας ηλικίας και μιας κοινωνικής τάξης– γιατί ανήκεις στην ελίτ. Θα ήθελα να το αγνοώ κι εγώ, αλλά κάθε φορά που περπατώ στους δρόμους μού θυμίζουν ότι δεν ανήκω». Μονάχα η συναναστροφή, το περιβάλλον και η εμπειρία μπορούν να αλλάξουν την ισορροπία. Εάν είσαι λευκός και θέλεις να κατανοήσεις την καθημερινότητα ενός μαύρου ή, το αντίστροφο, εάν είσαι μαύρος και θέλεις να αντιληφθείς τον λευκό, πρέπει να μπεις στη διαδικασία. Είναι μια διεργασία που προϋποθέτει ξεβόλεμα και έκθεση. Διά της προσέγγισης το ανοίκειο γίνεται προσιτό, για να αφομοιωθεί το καλύτερο μιας κουλτούρας πρέπει πρώτα να διασταυρωθεί. Μόνο τότε δεν θα μας προδίδουν οι ενδοιασμοί και η αμηχανία.

Η Γκόζι Φουλάνι είναι Βρετανίδα λέιντι Χάσεϊ, το να είσαι Βρετανός είναι μια πολιτική επινόηση που επιτρέπει και συνυπολογίζει. Αν ανοίξετε την πόρτα και βγείτε στους δρόμους του Λονδίνου θα βρεθείτε σε μια ζωντανή, πολυπολιτισμική πόλη. Η πολυπολιτισμικότητα δεν υπονομεύει τη βρετανική κουλτούρα, το αντίθετο. Ο ρατσισμός δεν είναι δημοφιλής στην πόλη, παρότι η πρωτεύουσα είναι ένας ανομοιογενής τόπος. Ζουν αρμονικά 9 εκατ. κάτοικοι, οι οποίοι είναι κατά τις εκτιμήσεις πέντε χρόνια νεότεροι από την υπόλοιπη χώρα, και την επισκέπτονται 33 εκατ. τουρίστες. Ενας στους πέντε θεωρεί βασική του γλώσσα κάποια άλλη από τα αγγλικά και στα σχολεία μιλιούνται 300 γλώσσες. Το 41% είναι μαύροι, Ασιάτες και εθνοτικές μειονότητες – ένα ποσοστό που αυξάνεται κάθε χρόνο. Αλλά νιώθω ότι παραθέτω στατιστικά και δεν το θέλω. Είναι το Λονδίνο. Καιρός να διασχίζουμε τους δρόμους και να κάνουμε πιο ουσιαστικές ερωτήσεις από το «από πού είσαι». Κάποιες φορές πρέπει να ξεχνάμε ποιοι είμαστε και από πού προερχόμαστε και απλώς να ενσωματωνόμαστε.

* Η κ. Ελεάννα Βλαστού είναι συγγραφέας και ζει στο Λονδίνο.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή