Είναι για γέλια το «πριγκιπικό πραξικόπημα» που σχεδίαζαν οι «Πολίτες του Ράιχ» στη Γερμανία; Ισως. Αλλά πάλι ήταν για γέλια το «πραξικόπημα της Μπιραρίας» (Bürgerbräu – Putsch) που επιχείρησε το 1923 ο Αδόλφος Χίτλερ στον Μεσοπόλεμο;
Στις 8 Νοεμβρίου 1923 τα μέλη των ναζιστικών ταγμάτων SA περικύκλωσαν μια μεγάλη μπιραρία του Μονάχου, όπου θα γινόταν συγκέντρωση επιχειρηματιών με οικοδεσπότες τους ηγέτες της βαυαρικής κυβέρνησης. Σκοπός τους ήταν να απαγάγουν την κυβέρνηση του κρατιδίου, να καταλάβουν τους στρατώνες και να πάνε στο Βερολίνο για να ανατρέψουν την ομοσπονδιακή κυβέρνηση. Το πραξικόπημα των ναζί σημείωσε κάποιες αρχικές επιτυχίες, όμως η κατάληψη των στρατώνων απέτυχε. Την επόμενη μέρα τους σταμάτησε η αστυνομία και ύστερα από μάχη οι πραξικοπηματίες διαλύθηκαν. Ο ίδιος ο Χίτλερ διέφυγε έντρομος με ένα αυτοκίνητο· «για να πάει ένα παιδάκι στο νοσοκομείο», ισχυρίστηκε κατόπιν η ναζιστική προπαγάνδα.
Εκατό χρόνια μετά, οι συνθήκες είναι διαφορετικές. Η σημερινή Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας είναι διαφορετική από τη νεογέννητη Δημοκρατία της Βαϊμάρης. Η τότε κυβέρνηση είχε διμέτωπο αγώνα με τους οπαδούς του ολοκληρωτισμού. Δεν υπήρχαν μόνο τα ναζιστικά Τάγματα Εφόδου των ναζί. Υπήρχαν και τα κομμουνιστικά «Roter Frontkämpferbund» και δεκάδες άλλες παραστρατιωτικές ομάδες που συγκρούονταν στους δρόμους. Παρά τα μαοϊκά φληναφήματα, που επανέλαβε ο κ. Αλέξης Τσίπρας στην Ελλάδα, η «μεγάλη αναταραχή» δεν αποδείχθηκε «θαυμάσια κατάσταση» στη μεσοπολεμική Γερμανία. Υπονόμευσε τη Δημοκρατία και συνετέλεσε να ζήσουμε τη θηριωδία του ναζισμού.
Το μυστικό της αποτυχίας ή της επιτυχίας δεν βρίσκεται στις προθέσεις ή στην οργάνωση των πραξικοπηματιών, αλλά στο πόσο έτοιμη είναι η Δημοκρατία να απαντήσει.
Βεβαίως, η σημερινή Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας είναι πολύ πιο ισχυρή από εκείνη της Βαϊμάρης το 1923. Η πρώτη έχει σχεδόν 80 έτη ζωής και εμπειρίας, ενώ η δεύτερη ήταν μόλις πέντε χρονών. Σήμερα γνωρίζουμε τους ναζί, τους ολοκληρωτισμούς και τις δικτατορίες. Ξέρουμε, λόγω εμπειρίας, πώς υπονομεύεται μια Δημοκρατία και γι’ αυτό έχουμε μηχανισμούς καταστολής, ελέγχου και ισορροπιών της εξουσίας, έτσι ώστε να πατάσσεται εν τη γενέσει της κάθε απόπειρα εκτροπής, ακόμη κι εκείνες που αδίκως προκαλούν τον γέλωτα. Λέμε «αδίκως» διότι καμιά προσβολή στη Δημοκρατία δεν είναι ακίνδυνη. Ούτε καν ένα πραξικόπημα που γίνεται σε κάποια μπιραρία.
Η ίδια εμπειρία μάς λέει ότι ακόμη και οι γελοίες εκτροπές –αυτές για τις οποίες λέμε «έλα μωρέ τώρα…»– ενίοτε επιτυγχάνουν, με καταστροφικά για τους λαούς αποτελέσματα. Το μυστικό της αποτυχίας ή της επιτυχίας δεν βρίσκεται στις προθέσεις ή στην οργάνωση των πραξικοπηματιών, αλλά στο πόσο έτοιμη είναι η Δημοκρατία να απαντήσει. Η «πορεία του Χίτλερ προς το Βερολίνο» απέτυχε, αλλά δέκα χρόνια μετά, οι ναζί κατέκτησαν την εξουσία.
Στο ενδιάμεσο όμως είχε αποτύχει η γερμανική δικαιοσύνη. Οι Βαυαροί δικαστές ήταν συμπαθούντες των ναζί και οι ποινές των πραξικοπηματιών ήταν «χάδι». Ο Αδόλφος Χίτλερ καταδικάστηκε σε πενταετή κάθειρξη. Κλείστηκε σε «φυλακές – κολέγιο», όπου τον επισκέπτονταν όλα τα πρωτοπαλίκαρά του και υπαγόρευσε το «Ο Αγών μου». Η Δημοκρατία δεν απάντησε όπως έπρεπε στην προσβολή του Μονάχου. Εμφανίστηκε πολύ χαλαρή, είτε διότι οι αρμοί της εξουσίας είχαν καταληφθεί από ακροδεξιούς είτε γιατί οι οπαδοί της Δημοκρατίας δεν φαντάζονταν ότι ο «Αυστριακός λοχίας» θα μπορούσε να είναι απειλή. Οκτώ μήνες μετά την καταδίκη ο Χίτλερ αποφυλακίστηκε. Η «τιμωρία» του ήταν ένα ευχάριστο διάλειμμα και μια περίοδος αναδιοργάνωσης του κινήματός του. Και η Ιστορία πήρε τον αιματηρό της δρόμο…
Η Δημοκρατία είναι εύθραυστο πολίτευμα και απειλείται διαρκώς. Το τίμημα της ελευθερίας, όπως είπε και ο Τόμας Τζέφερσον, είναι η αιώνια επαγρύπνηση. Την αντέχουμε;
