Αγία ελληνική οικογένεια. Ο λώρος δεν κόβεται ποτέ. Ακόμη κι αν πέσεις· ακόμη κι αν τύχει, ας πούμε, να σε κυνηγάει ο Βέλγος εισαγγελέας, η οικογένεια θα είναι εκεί. Θα είναι εκεί η βαλίτσα του Ελληνα μπαμπά να σε συντρέξει.
Η Ενωση που φτιάχτηκε για να υπερβεί τα εθνικά στερεότυπα σκαλώνει πάλι σε αυτά, τώρα που ένα σκάνδαλο σπιλώνει τη ρευστή της ταυτότητα. Ελληνες και Ιταλοί –ποιοι άλλοι;– είχαν συνάψει δίκτυο διαφθοράς με δεσμούς (και) αίματος για να πουλάνε ευρωπαϊκή επιρροή στους Αραβες. Ελληνες και Ιταλοί κλονίζουν και πάλι το ηθικό status του μόνου αιρετού θεσμού της Ενωσης.
Πώς μπορεί πια η Ευρωβουλή να επιβάλει κυρώσεις στα κράτη-μέλη που δεν τηρούν τους κανόνες του κράτους δικαίου; Με ποιο ηθικό ανάστημα θα τα σωφρονίζει, την ώρα που οι ίδιοι οι ευρωβουλευτές δικαιώνουν τον Ορμπαν και τη Λεπέν – δικαιώνουν την καχυποψία ότι οι Βρυξέλλες είναι μια κυψέλη καλοταϊσμένων πλην άπληστων κηφήνων;
Ανασφαλής και ενοχική, η ευρωπαϊκή ηγεσία αντιδρά στο σκάνδαλο σαν να μπορούσαν ποτέ οι θεσμοί της να είναι στεγανοί στην ανθρώπινη αδυναμία. Σαν να μην είχε σκεφτεί ποτέ κανένας ότι η δημοκρατία είναι καταστατικά ευάλωτη. Θα άξιζε, κόντρα στον κατακλυσμό της έντρομης αυτολύπησης, να αναρωτηθεί κανείς: Αφού η Βουλή που κατάφερε με πολλά βάσανα να εγκαθιδρύσει η Ευρώπη είναι άχρηστη· αφού είναι μόνο ένα γραφειοκρατικό κέλυφος για χρυσοκάνθαρους· τότε γιατί λομπίστες, δικτάτορες και εμίρηδες ξοδεύουν τόσα λεφτά για να την επηρεάσουν;
Η εξέλιξη του σκανδάλου μάλλον δεν αποδεικνύει αυτό που φοβούνται οι Ευρωπαίοι. Ο ένας ή ο άλλος ευρωβουλευτής μπορεί κάποτε να πουληθεί. Αλλά η Ευρώπη δεν είναι εύκολο να εξαγοραστεί. Μετά τόσες βαλίτσες, το Κατάρ δεν κατάφερε να αποκτήσει την επιρροή που επιθυμούσε. Το αντίθετο: έχει καταστεί ένα σεσημασμένο καθεστώς, κάθε επαφή με το οποίο είναι πλέον τοξική.
Και τα δισεκατομμύρια που σκόρπισε στην έρημο για τα φαραωνικά στάδια του Μουντιάλ; Πόση αίγλη κατάφερε το εμιράτο να εξαγοράσει με αυτή την επένδυση; Μήπως τελικά το μόνο που πέτυχε είναι να στρέψει τους προβολείς του κόσμου πάνω στον επιχρυσωμένο μεσαιωνισμό του;
Υπάρχει μια ακόμη πιο σκανδαλιστική ανάγνωση του σκανδάλου. Ποια Ευρώπη θέλαμε; Θέλαμε έναν δημοκρατικό χώρο χωρίς σύνορα, όπου ένα κορίτσι μικροαστικής οικογένειας, χωρίς κληρονομημένη ισχύ, από μια βαλκανική πόλη, θα μπορούσε να αναδειχθεί με τη λαϊκή ψήφο στην κορυφή ενός αντιπροσωπευτικού σώματος στην καρδιά της ηπείρου. Θέλαμε αυτό το τέκνο της υπερεθνικής λαϊκής κυριαρχίας να μπορεί, αν χρειαστεί, να το συλλάβει ένας εισαγγελέας άλλης εθνικής δικαιοδοσίας – ένας εφαρμοστής του νόμου που στον ελεύθερο χρόνο του γράφει μυθιστορήματα.
Θέλαμε πάντα μια δημοκρατική Ευρώπη με όλες τις αντιφάσεις της δημοκρατίας.
Χάρβαλα
Για την Ελλάδα το Qatargate έχει και μια εσωτερική θεσμική διάσταση. Η πρωταγωνίστρια του σκανδάλου είναι προϊόν του εκλογικού συστήματος που καθιερώθηκε το 2014, λίγους μήνες πριν από την κάλπη των ευρωεκλογών, επειδή έτσι βόλευε τον ελάσσονα κυβερνητικό εταίρο. Η εκλογή με σταυρό στην επικράτεια δίνει ασύμμετρη σημασία στον συντελεστή της «αναγνωρισιμότητας». Για να έχει κανείς πιθανότητες εκλογής, θα πρέπει να είναι είτε επαγγελματίας των κομματικών δικτύων είτε τηλεδιασημότητα. Αν υπάρχει κάτι πασοκικό στο σκάνδαλο, δεν είναι τάχα μια ηθική κλίση που μπορεί κανείς ρατσιστικά να την αποδώσει στην κουλτούρα του κόμματος. Περισσότερο ΠΑΣΟΚ είναι η προπατορική μεθόδευση που καθόρισε τον τρόπο εκλογής, προεξοφλώντας και τα πολιτικά χαρακτηριστικά των προσώπων που έμελλε να αναδειχθούν από το εκλογικό τάλεντ σόου πανελλαδικής εμβέλειας. Φυσικές νομοτέλειες στην πολιτική δεν υπάρχουν. Αλλά, βλέποντας τα άνθη που έθαλλαν χάρη στην κατάργηση της λίστας, είναι μεγάλος ο πειρασμός να το ρίξεις στον φαταλισμό: Οταν ξεχαρβαλώνεις βιαστικά τους κανόνες, έχεις να περιμένεις μόνο χάρβαλα.