Πριν από λίγες ημέρες, ένας από τους θεματοφύλακες της «ιερής» αντίληψης ότι απόλυτη προτεραιότητα στη δημοσιογραφία είναι η «αντικειμενικότητα», τάραξε τα νερά του αμερικανικού Τύπου. «Ανάμεσα σε όλες τις ουσιαστικές προκλήσεις και αλλαγές που αντιμετωπίζουν σήμερα τα αμερικανικά μέσα ενημέρωσης, αίθουσες σύνταξης συζητούν εάν η παραδοσιακή αντικειμενικότητα πρέπει να παραμείνει το μέτρο για την ενημέρωση», έγραψε ο Λεν Ντάουνι (Len Downie) στην Washington Post (30/1/23). «Oλοένα και πιο συχνά, δημοσιογράφοι, διευθυντές και κριτικοί του Τύπου υποστηρίζουν ότι η έννοια της δημοσιογραφικής αντικειμενικότητας είναι μια διαστρέβλωση της πραγματικότητας. Επισημαίνουν ότι το κριτήριο αυτό επιβλήθηκε για δεκαετίες από άνδρες διευθυντές σε αίθουσες κυρίως λευκών συντακτών και ενίσχυε τη δική τους αντίληψη του κόσμου. Πιστεύουν ότι η επιδίωξη της αντικειμενικότητας μπορεί να οδηγήσει σε ψεύτικες ισορροπίες ή σε παραπλανητικό “ισαποστακισμό” σε άρθρα που αφορούν φυλετικά ζητήματα, την αντιμετώπιση γυναικών, τα δικαιώματα ΛΟΑΤΚΙ, την οικονομική ανισότητα, την κλιματική αλλαγή και πολλά άλλα».
Ο 80χρονος σήμερα Ντάουνι, πρώην διευθυντής της Washington Post και ένας από τους πρωταγωνιστές της διαχείρισης της υπόθεσης Watergate, είναι καθηγητής στη Σχολή Δημοσιογραφίας και Μαζικής Ενημέρωσης Walter Cronkite στο Πανεπιστήμιο Arizona State. Το άρθρο του παρουσιάζει τα ευρήματα έρευνας που συμπεριλαμβάνει τις εμπειρίες και απόψεις διευθυντών και δημοσιογράφων σε κορυφαία μέσα ενημέρωσης. Ο ίδιος φαίνεται να υιοθετεί –προσεκτικά– την ανάγκη οι δημοσιογράφοι να επιδιώκουν «όχι μόνο την εγκυρότητα που βασίζεται σε αποδείξεις, αλλά και την αλήθεια». Με άλλα λόγια, να πάρουν θέση όταν η αντικειμενικότητα εμποδίζει την αποκάλυψη της αλήθειας. «Wow. Στον κόσμο των μέσων ενημέρωσης, αυτό είναι σεισμός», σχολίασε στο Twitter ο Ρόμπερτ Μακάρτνι, πρώην συντάκτης και αρθρογράφος στην Washington Post. Αλλος επισήμαινε ότι όσο ήταν διευθυντής, ο Ντάουνι δεν εγγράφηκε ως ψηφοφόρος, για να μη δείχνει προτίμηση σε κανένα κόμμα.
Η ίση μεταχείριση δύο πλευρών από τα ΜΜΕ δεν οδηγεί στη σύνθεση και στον συμβιβασμό όταν η μία βασίζεται στο ψέμα.
Αν το σχόλιο του πρώην διευθυντή αποτελεί σεισμό, αυτός ακολούθησε τα βαθιά ρήγματα που ήδη υπήρχαν στη δημόσια σφαίρα. Εδώ και δεκαετίες, τα «παραδοσιακά» μέσα ενημέρωσης αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες, ανταγωνισμό από νέα μέσα, την παραπληροφόρηση στα κοινωνικά δίκτυα και στο Διαδίκτυο. Την ίδια ώρα, πολλαπλασιάζονται δύσκολα ζητήματα, όπως οι ανάγκες μειονοτήτων, η ανισότητα, η μετανάστευση, ο διχασμός «συντηρητικών»-«προοδευτικών», οι απειλές που δέχεται η δημοκρατία. Μεγάλα μέσα ενημέρωσης άρχισαν να προσλαμβάνουν ανθρώπους από διαφορετικές ομάδες και να ασχολούνται με θέματα που δεν άγγιζαν. Επιχειρούν να εξελιχθούν (να επιβιώσουν), να κερδίσουν νέο κοινό χωρίς να αποξενώσουν το παλιό. Το φαινόμενο Τραμπ και ο πόλεμος κατά της αλήθειας έδειξαν ότι η ίση μεταχείριση δύο πλευρών δεν οδηγεί στη σύνθεση και στον συμβιβασμό όταν η μία βασίζεται στο ψέμα. Εκεί η αντικειμενικότητα πρέπει να δώσει τόπο στη σαφή θέση του δημοσιογράφου και του μέσου.
Στην Ελλάδα, όπου τα μέσα ενημέρωσης παραδοσιακά εκφράζουν θέσεις και ισχυρές, αντιμαχόμενες απόψεις, βλέπουμε ότι το να παίρνουμε θέση δεν οδηγεί νομοτελειακά σε κάποια κοινώς αποδεκτή «αλήθεια». Το ποιος λέει κάτι (και ποιους εκπροσωπεί) κρίνει εάν θα το εκλάβουμε ως αλήθεια ή ψέμα. Αυτό που έχει ανάγκη μια διχασμένη κοινωνία είναι μέσα ενημέρωσης που μπορούν να πείσουν ως προς την αξιοπιστία της πληροφόρησης και την τιμιότητα της άποψής τους. Δεν θα μεταπείσουν όσους εμμένουν στη δική τους «αλήθεια». Ομως, αρκεί να υπάρχουν για τους υπόλοιπους. Επειδή χωρίς αυτά δεν υπάρχει σταθερό σημείο για δημόσια συζήτηση και μελλοντική συνεννόηση. Το ίδιο ισχύει για τις ΗΠΑ, τη Βρετανία, και κάθε χώρα.
