Το Ιδρυμα Ιατρικών και Βιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών (ΙΙΒΕΑΑ) έλαβε ευρεία δημοσιότητα τον τελευταίο καιρό για λόγους που δεν τιμούν την Ακαδημία. Δυστυχώς οι αξιολογήσεις του ΙΙΒΕΑΑ από το υπουργείο Οικονομικών και ξένους διαπρεπείς κριτές έδειξαν ότι η διοικητική διαχείρισή του είναι θλιβερή. Το μεν υπουργείο Οικονομικών το βαθμολογεί με 4, έχοντας άριστα το 1 και μηδέν το 5, δηλαδή κάκιστη βαθμολογία. Η δε αξιολόγηση των ξένων κριτών επισημαίνει: «Η συνολική διακυβέρνηση του Ιδρύματος απέτυχε στο να υποστηρίξει την ανάπτυξη ταλαντούχων νεότερων ερευνητών», «η διοικητική δομή είναι αδύναμη σε όλα τα επίπεδα», «η διοικητική υποδομή που σήμερα υποστηρίζει την έρευνα είναι απαρχαιωμένη, ανεπαρκώς στελεχωμένη και αντιπαραγωγική», «Υπάρχει επείγουσα ανάγκη για πραγματική ηγεσία υψίστου επιπέδου που να μπορεί να κατανοήσει τη βιοϊατρική επιστήμη». Γιατί αυτή η δραματική απαξίωση; Απλά γιατί η Ακαδημία και το υπουργείο Ανάπτυξης έπραξαν τα αντίθετα των νόμων και των υποδείξεων των αξιολογητών.
Δυο λόγια για το πώς φτάσαμε ώς εδώ: Το ΙΙΒΕΑΑ ανήκει οργανικά στην Α΄ Τάξη Θετικών Επιστημών της Ακαδημίας Αθηνών. Με νομοθετική διάταξη της παρούσας κυβέρνησης το 2019 προβλέφθηκε ότι το διοικητικό συμβούλιο του Ιδρύματος είναι επταμελές και αποτελείται από τακτικά μέλη της Ακαδημίας Αθηνών: Τα πέντε μέλη εκλέγονται «μεταξύ των μελών της Α΄ Τάξης, κατά προτεραιότητα ιατροί και βιολόγοι και, αν αυτοί δεν επαρκούν, Ακαδημαϊκοί συναφών κλάδων». Τα λοιπά δύο μέλη εκλέγονται από την Ολομέλεια της Ακαδημίας. Παρ’ όλα αυτά στη συνεδρίαση της 13.11.2019 πραγματοποιήθηκε παράνομη εκλογή. Η Ακαδημία δεν εξέλεξε κανέναν ιατρό ή βιολόγο. Το ζήτημα παραπέμφθηκε στη Νομική Επιτροπή της Ακαδημίας, η οποία διαπίστωσε ότι η απόφαση ήταν «καταφανώς αντίθετη προς το γράμμα και το πνεύμα της νομοθετικής διάταξης». Και το Συμβούλιο της Επικρατείας επικύρωσε τη διαπίστωση αυτή απορρίπτοντας προσφυγή των ακαδημαϊκών που επέμεναν.
Ακολούθησε (δεύτερη) παράνομη διαδικασία εκλογής και δεύτερη απορριπτική απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας με την οποία ορίζεται ότι: Η Ακαδημία παραβιάζει τον νόμο και έχει την υποχρέωση να συμμορφωθεί. Η απόφαση αυτή ήρθε έπειτα από προσφυγή ακαδημαϊκών μεταξύ των οποίων και ο υποφαινόμενος. Τρεις μόλις ημέρες πριν από τη δημοσιοποίηση της απόφασης αυτής εμφανίστηκε φωτογραφική αλλαγή του νόμου με την οποία μεταβάλλεται ο τρόπος εκλογής των μελών του Δ.Σ. του ΙΙΒΕΑΑ! Με μία διάταξη η οποία αντιβαίνει σε συνταγματικούς κανόνες και αρχές, ο νομοθέτης παρενέβη αφενός θεσπίζοντας φωτογραφικά κωλύματα τα οποία στοχεύουν στον αποκλεισμό του βιολόγου Γεωργίου Κόλλια και εμένα και αφετέρου μειώνοντας τον αριθμό των ιατρών και βιολόγων που συμμετέχουν στο Δ.Σ. (από πέντε σε τρεις). Ετσι «αποφασίστηκε» ένα Ιατροβιολογικό Ιδρυμα να διοικείται από άλλες ειδικότητες (αφού οι τρεις ιατροί και βιολόγοι αποτελούν πλέον μειοψηφία στο σύνολο των επτά μελών του Δ.Σ.). Με απλά λόγια, εάν μία δικαστική απόφαση δεν μας εξυπηρετεί, τόσο το χειρότερο για τη δικαστική απόφαση· απλά θα αλλάξει φωτογραφικά η νομοθετική διάταξη αδιαφορώντας για τον σεβασμό στο κράτους δικαίου. Τα παραπάνω αναδεικνύουν μία αγωνιώδη προσπάθεια να διοικηθεί το Ιατροβιολογικό Ιδρυμα, στον αιώνα της Βιολογίας και Ιατρικής, από ειδικότητες εκτός Ιατρικής και Βιολογίας!
Πέρα από τα ανωτέρω, όμως, υπάρχει ένα βαθύτερο ζήτημα αρχής. Η Ακαδημία Αθηνών δεν νοείται να δίνει το παράδειγμα της παρανομίας και της αδιαφορίας προς τις δικαστικές αποφάσεις. H προσφυγή μας στο Συμβούλιο της Επικρατείας είχε σκοπό και την προστασία της ίδιας της Ακαδημίας ως θεσμού. Σε ένα κράτος δικαίου οι διαφωνίες επιλύονται από τα δικαστήρια. Καθένας από εμάς, πόσο μάλλον η Ακαδημία, οφείλει να σέβεται την κρίση των δικαστηρίων. Διαφορετικά, θα επικρατήσει η αυθαιρεσία, η αλαζονεία και ο ισχυρός. Το Συμβούλιο της Επικρατείας έχει διαχρονικά αποδείξει ότι είναι θεματοφύλακας της νομιμότητας. Προστατεύει τον πολίτη από την αυθαίρετη άσκηση εξουσίας, αποτρέποντας έτσι το κράτος να διολισθαίνει σε ένα αυταρχικό μόρφωμα Λεβιάθαν. Στην προκειμένη περίπτωση του ΙΙΒΕΑΑ οι αποφάσεις του ΣτΕ καταδεικνύουν περίτρανα ότι η Ακαδημία ατυχώς εζυγίσθη, εμετρήθη και ευρέθη ελλιπής.
Αναδεικνύεται μία αγωνιώδης προσπάθεια να διοικηθεί το Ιατρο- βιολογικό Ιδρυμα, στον αιώνα της Βιολο- γίας και Ιατρικής, από ειδικότητες εκτός Ιατρικής και Βιολογίας.
Στην εποχή της ιατρικής και βιολογίας ακόμη και εμείς οι γιατροί και βιολόγοι έχουμε δυσκολία να κατανοούμε την ιλιγγιώδη πρόοδο. Αυτή την πραγματικότητα διέγνωσαν οι επιστήμονες των προηγμένων χωρών και δημιούργησαν ξεχωριστές Ιατρικές Ακαδημίες, είτε ως ανεξάρτητους οργανισμούς είτε ως τμήματα ενός ευρύτερου ακαδημαϊκού οργανισμού, όπως στην Αμερική, στην Αγγλία ή στη Γαλλία.
Σε αυτό το πλαίσιο και στην Ακαδημία Αθηνών χρειαζόμαστε μία ανεξάρτητη Τάξη αποτελούμενη από διαπρεπείς ιατρούς και βιολόγους, οι οποίοι μπορούν να ανταποκριθούν στις σύγχρονες απαιτήσεις. Δεν πρέπει να διαφεύγει της προσοχής μας ότι η έλλειψη μιας τέτοιας Τάξης είχε ως αποτέλεσμα η Ακαδημία να στερηθεί των υπηρεσιών κορυφαίων επιστημόνων, οι οποίοι συνέβαλαν στη θεμελίωση της σύγχρονης ιατρικής, όπως οι Δαΐκος, Γαρδίκας, Φέσσας, Μουλόπουλος, Αβλάμης, Δοξιάδης, Χατζηγιάννης…
Μια τέτοια ανεξάρτητη Τάξη θα συμβάλλει επίσης στη «θεραπεία» ενός σοβαρού ελλείμματος που είναι η εγκατάλειψη της χώρας από σπουδαίους επιστήμονες. Πρέπει να θεραπεύσουμε τον δικαιολογημένο κυνισμό των νέων απέναντι στη νοοτροπία του βολέματος ημετέρων που προωθούν κάποιοι δήθεν επιφανείς της επιστήμης και της πολιτικής. Αυτή η άθλια νοοτροπία ευθύνεται για την αφυδάτωση ολόκληρων κλάδων. Οι νέοι άριστοι εξακολουθούν και φεύγουν γιατί αποδοκιμάζουν τη συστημική και συστηματική αναξιοκρατία. Ως πότε; Σε ό,τι αφορά το ΙΙΒΕΑΑ ακρογωνιαίος λίθος για τη θεραπεία του από την καχεξία είναι η αποδοχή της αντίληψης ότι η έρευνα είναι πρωταθλητισμός. Διορισμοί συγγενών και ρουσφέτια πρέπει να λάβουν τέλος. Να ανοίξουμε τον δρόμο στα νέα αστέρια της Ιατρικής Σχολής που θα προχωρήσουν με αυτοπεποίθηση και πίστη στο αύριο.
Ο κ. Χαράλαμπος Σπ. Ρούσσος είναι καθηγητής Εντατικής Θεραπείας και Πνευμονολογίας ΕΚΠΑ και McGill Canada. Μέλος Ακαδημίας Αθηνών, Academia Europaea και European Academy Sc. Art.