Από τις τέσσερις ελληνικές πόλεις που έχουν χρισθεί μέχρι σήμερα Πολιτιστικές Πρωτεύουσες της Ευρώπης, η Ελευσίνα είναι ταυτόχρονα η πιο απροσδόκητη αλλά και αυτή που έχει περισσότερο ανάγκη τα (θεωρητικά μιλώντας) αυτονόητα ευεργετήματα του θεσμού. Γιατί όσο κι αν δεν μιλάμε ποτέ πια για αυτό, δεν ξεχνιέται εύκολα το φιάσκο της Πάτρας το 2006: 17 χρόνια μετά δυσκολεύομαι να ανακαλέσω στη μνήμη μου έναν (1) θεσμό, μια πολιτιστική υποδομή, κάποια ελάχιστη καλλιτεχνική καρποφορία που θα μπορούσε να αποδοθεί σε εκείνη την ατυχέστατη διοργάνωση. Δεν είμαι Πατρινός αλλά έχω την αίσθηση ότι εκείνη η μεγάλη ευκαιρία που χάθηκε για την τρίτη μεγαλύτερη πόλη της χώρας ήταν σαν να μην υπήρξε ποτέ.
Η Ελευσίνα θα μπορούσε να είναι μια «μικρή Πάτρα» με την εξής έννοια: υποφέρει κι αυτή για δεκαετίες από τη βαριά σκιά της Αθήνας εξαιτίας της γεωγραφικής τους εγγύτητας. Ενώ βρίσκεται πολύ πιο κοντά στην πρωτεύουσα σε σχέση με την Πάτρα, αρκούν αυτά τα 21 χιλιόμετρα και κυρίως η βίαιη, μεταπολεμική της μεταμόρφωση από αγροτικό χωριό σε επαχθή βιομηχανική ζώνη που αμαύρωσε, κακοποίησε όλα τα φυσικά και τα ιστορικά της θέλγητρα για να περιθωριοποιηθεί και να αγνοηθεί παντοιοτρόπως. Παραδόξως σήμερα, είναι ακριβώς αυτά τα ίχνη της βιομηχανικής της «εκμαύλισης» που σε συνδυασμό με την αρχαία της κληρονομιά δημιούργησαν ένα ερεθιστικό υπόστρωμα σαγήνης κι ενδιαφέροντος και το οποίο με τη σειρά του έδωσε υπόσταση στο στοίχημα της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας.
Η τελετή έναρξης του Σαββάτου μας έδωσε μια σχετική πρόγευση του καλλιτεχνικού στίγματος των εκδηλώσεων που θα ξεδιπλωθούν τους επόμενους μήνες. Ξέρω Ελευσίνιους που περίμεναν με πραγματική χαρά και υπερηφάνεια την ημέρα αυτή. Ας ελπίσουμε ότι όλη η προσοχή και όλη η φροντίδα των διοργανωτών θα είναι στραμμένη σε αυτούς τους ανθρώπους. Ευτυχώς ή δυστυχώς το μεταβιομηχανικό σκηνικό της σύγχρονης Ελευσίνας είναι πολύ γοητευτικό για να παρασύρει ακόμα και τους πιο καλοπροαίρετους σε αυτοαναφορικές, πειραματικές, αισθητικά άψογες καλλιτεχνικές εξτραβαγκάντσες που θα εντυπωσιάσουν τους φίλους τους ή τους ξένους δημοσιογράφους αλλά θα αφήσουν παγερά αδιάφορους τους ντόπιους. Το μεγάλο στοίχημα της Ελευσίνας είναι κάτι που δεν τελειώνει με το 2023. Η επανασύσταση της ταυτότητας μιας πόλης είναι ένα από τα πιο γοητευτικά αστικά πρότζεκτ που υπάρχουν· αρκεί να πατούν στην πραγματικότητα και να ταυτίζονται με τις ανάγκες των κατοίκων τους.
