Λίγο πριν τελειώσει το 2017 ιδρύθηκε και άρχισε να λειτουργεί το Εθνικό Κέντρο Οπτικοακουστικών Μέσων και Επικοινωνίας (γνωστό έκτοτε ως “ΕΚΟΜΕ”), μια Α.Ε. του δημοσίου, που υπαγόταν στο τότε Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης. Σκοπός της εταιρείας ήταν να υποστηρίζει τις οπτικοακουστικές παραγωγές στην Ελλάδα, μεταξύ άλλων προσφέροντας και το επονομαζόμενο “cash rebate”, μια επιστροφή μέρους των χρημάτων που θα επένδυαν εταιρείες που θα επέλεγαν την Ελλάδα για τα γυρίσματα τηλεοπτικών σειρών ή κινηματογραφικών ταινιών. Δεν ήταν καμιά καινούργια ή ρηξικέλευθη ιδέα αυτή -πολλές άλλες χώρες όπως η Μάλτα ή η Κροατία είχαν υιοθετήσει με επιτυχία παρόμοια κίνητρα για να προσελκύσουν τέτοιες παραγωγές που και έσοδα φέρνουν, και θέσεις εργασίας δημιουργούν, και τη χώρα διαφημίζουν. Αλλά ήταν μια ιδέα που δεν είχε εφαρμοστεί ως τότε στην Ελλάδα. Έπρεπε απλά κάποιος να την υλοποιήσει. Υλοποιήθηκε τότε, και πάρα πολύ γρήγορα έφερε θεαματικά αποτελέσματα. Βεβαίως, δεν ήταν η μόνη μεταρρύθμιση που έγινε εκείνη την περίοδο. Άλλες ήταν και πιο μεγάλες και πολύ πιο σημαντικές -όπως, για παράδειγμα, η δημιουργία της ΑΑΔΕ. Αλλά σχεδόν όλες οι μεγάλες μεταρρυθμίσεις της προηγούμενης δεκαετίας ήταν μνημονιακές υποχρεώσεις που η εκάστοτε κυβέρνηση περνούσε λίγο-πολύ με το ζόρι. Το ΕΚΟΜΕ δεν ήταν μνημονιακή υποχρέωση. Δεν το απαιτούσε καμία τρόικα. Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ/ΑΝΕΛ το σχεδίασε, το πέρασε από το κοινοβούλιο και το υλοποίησε. Το αποτέλεσμα ήταν ότι στα τέσσερα χρόνια που μεσολάβησαν πάνω από 200 ταινίες και τηλεοπτικές σειρές (οι μισές ξένες) γυρίστηκαν σε 140 τοποθεσίες της χώρας μας. Πάνω από 300 εκ. ευρώ μπήκαν στην ελληνική οικονομία, και όλος ο πλανήτης μπόρεσε να καμαρώσει τις Σπέτσες και το Πόρτο Χέλι στο Netflix.
Εδώ όμως σήμερα θέλω να σας γράψω κάτι άλλο. Μπορεί να πανηγυρίζουμε και να δακτυλοδείχνουμε κάθε φορά που υλοποιείται μια ουσιαστική και αποτελεσματική μεταρρύθμιση στη χώρα μας, αλλά δεν πανηγυρίζουμε όταν συμβαίνει κάτι άλλο, εξίσου σημαντικό: κάθε φορά που μια ουσιαστική και χρήσιμη μεταρρύθμιση επιβιώνει μετά από αλλεπάλληλους εκλογικούς κύκλους. Κατάκτηση και επιτυχία δεν ήταν μόνο η δημιουργία του ΕΚΟΜΕ το 2017. Ήταν και η διατήρηση του ΕΚΟΜΕ και μετά, με την ίδια μορφή, δομή και διοίκηση. Το ότι αγκάλιασαν και οι επόμενοι τη μεταρρύθμιση, την άφησαν να συνεχίσει να κάνει την ίδια δουλειά και, ίσα ίσα, αύξησαν και το ποσοστό του rebate (από 20% σε 40%, καθώς τα οικονομικά της χώρας εν τω μεταξύ το επέτρεπαν) και αργότερα μετέφεραν το ΕΚΟΜΕ και σε πιο αρμόδιο και ταιριαστό υπουργείο (το Πολιτισμού).
Συχνά το δυσκολότερο πράγμα με τις μεταρρυθμίσεις στην Ελλάδα δεν είναι το να γίνουν, αλλά το να επιβιώσουν. Η συνέχεια του κράτους είναι πάντα το ζητούμενο από τις ώριμες δημοκρατίες. Δεν μπορεί να ξεριζώνεται ολόκληρος ο κρατικός μηχανισμός κάθε φορά που αλλάζει η κυβέρνηση, ούτε να ακυρώνεται ό,τι πέρασαν οι προηγούμενοι, ανεξαρτήτως πόλωσης ή τοξικότητας του πολιτικού συστήματος.
Η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του 2011, για παράδειγμα, που πέρασε με 255 ψήφους από την ελληνική Βουλή, ακυρώθηκε ολοσχερώς από επόμενη κυβέρνηση. Το πρόγραμμα “Διαύγεια” του 2010, όμως, εξακολουθεί να λειτουργεί. Γι’ αυτό δεν πρέπει να χρεώνεται μόνο ως επιτυχία της κυβέρνησης Παπανδρέου που το σχεδίασε και το πέρασε. Είναι μια επιτυχία και της κυβέρνησης Παπαδήμου, της κυβέρνησης Σαμαρά, της κυβέρνησης Τσίπρα και της κυβέρνησης Μητσοτάκη.
Από το 1994, επιπλέον, ένα μέρος του πολιτικού συστήματος έχει λυσσάξει για να ξεριζώσει το ΑΣΕΠ. Αλλά το ΑΣΕΠ υπάρχει και λειτουργεί ακόμη. Ποιος το θωρακίζει και το υπερασπίζεται; Οι ψηφοφόροι; Οι πολίτες; Έχετε δει ποτέ κανέναν να διαδηλώνει για την προστασία του ΑΣΕΠ; Όχι. Ο μόνος που υπερασπίζεται το ΑΣΕΠ είναι το υπόλοιπο πολιτικό σύστημα, που παλεύει και αποκρούει τις περισσότερες από τις επιθέσεις που υφίσταται τριάντα χρόνια τώρα. Είναι και δικός τους ο θρίαμβος αυτής της σημαντικής μεταρρύθμισης.
Σκεφτείτε τώρα τα πράγματα που έχουν γίνει πιο πρόσφατα. Όποια εσείς θεωρείτε σημαντικά και αξιόλογα. Το gov.gr και το ERTFLIX, ας πούμε, είναι κατά τη γνώμη μου πολύ σημαντικές πρωτοβουλίες, όχι μόνο επειδή κάνουν τη δουλειά που κάνουν (το ένα πολύ πιο καίριο και κομβικό από το άλλο, ομολογουμένως), αλλά και επειδή κάνουν και κάτι άλλο, πάρα πολύ σημαντικό: εκπαιδεύουν τον κόσμο να περιμένει ποιοτικές και αξιόπιστες υπηρεσίες από το κράτος. Αλλάζουν το τι θεωρεί ο πολίτης εφικτό ή, ακριβέστερα, το τι πιστεύει ότι δικαιούται να θεωρεί αυτονόητο. Θέλω να πω, στο κινητό μου αυτή τη στιγμή έχω τρία apps της Meta, δύο apps της Amazon και τέσσερα apps της ελληνικής κυβέρνησης. Την καλύτερη ελληνική online streaming πλατφόρμα, την οποία παρακολουθούν εκατομμύρια άνθρωποι, την έχει φτιάξει η κρατική τηλεόραση. Αυτά ήταν αδιανόητα πράγματα.
Φανταστείτε η επόμενη κυβέρνηση που θα σχηματιστεί τους επόμενους μήνες να αφήσει την υποδομή του gov.gr να ρημάξει. Φανταστείτε μία μία οι 1500 εφαρμογές να αρχίσουν σταδιακά να κρασάρουν. Τα apps να παύουν να ανανεώνονται. Το ERTFLIX να σταματήσει να γεμίζει με νέο περιεχόμενο, ή να εγκαταλειφθεί ολοσχερώς. Τι σημασία θα έχει τότε το ότι φτιάχτηκαν κάποτε;
Το υγιές κομμάτι του πολιτικού συστήματος θα συνεχίσει να κάνει την προσπάθειά του για να μην χαθεί ό,τι έχει κατακτηθεί. Αυτό είναι βέβαιο. Επειδή όμως έχουμε δει ότι πολλές φορές αυτή η προσπάθεια δεν αρκεί, καλό θα είναι κάποια στιγμή να βάλουμε ένα χεράκι και εμείς, οι πολίτες. Ποτέ στο παρελθόν δεν έχουμε δείξει καμιά μεγάλη πρεμούρα για τη θωράκιση και την υπεράσπιση μεταρρυθμίσεων, για τη διαφύλαξη του κράτους και όσων έχουν ήδη κατακτηθεί. Πρέπει να αρχίσουμε να τη διεκδικούμε αυτή τη συνέχεια. Τη δικαιούμαστε.