Τ ο περιστατικό εκφοβισμού συναδέλφου μου δεν είναι ούτε το πρώτο ούτε το τελευταίο, ούτε στο ΑΠΘ ούτε στα υπόλοιπα ΑΕΙ. Αν ήταν «πολιτικά ορθό», πολλοί θα δηλώναμε #MeToo. Φαίνεται πως δεν είναι. Θα μπορούσαν τα συμβάντα αυτά να μελετηθούν κοινωνιολογικά ως περιστασιακά ξεσπάσματα οργής μιας νεολαίας που έχει βρει το κατάλληλο περιβάλλον για να δίνει ψευτομάχες χωρίς κόστος και έτσι να ικανοποιεί ανέξοδα την επαναστατική της διάθεση. Θα μπορούσαν επίσης να μπουν «κάτω από το χαλί», όπως έχει γίνει πολλές φορές, γιατί «δεν πρέπει να τους δώσουμε τη σημασία που οι δράστες θέλουν». Θα μπορούσαν, τέλος, να θεωρηθούν ως σημάδι των καιρών: Tα «παιδιά» πλέον δεν θα αλλάξουν. Εμείς πρέπει να αντιμετωπίσουμε τις εκτροπές τους με κατανόηση, ως δάσκαλοι. Οι προσεγγίσεις αυτές έχουν αποδειχθεί λανθασμένες.
Η πανεπιστημιακή βία είναι όπως όλες οι άλλες μορφές της, η οικογενειακή, η σχολική και η εργασιακή: Τα θύματα φοβούνται να ζητήσουν βοήθεια, γιατί οι δράστες θα επανέλθουν. Φοβούνται να εκτεθούν, για να μη διαπομπευθούν. Ντρέπονται, σαν να είναι δικό τους το λάθος. Φοβούνται να εμπλακούν με τη Δικαιοσύνη, γιατί η βία πάντα ασκείται μουλωχτά και τα πειστήρια είναι ανεπαρκή. Αμφιβάλλουν αν θα βρουν στήριξη στο περιβάλλον τους. Ακόμη και αυτό το κείμενο αμφιταλαντεύτηκα αν θα έπρεπε να το δημοσιοποιήσω. Υπερίσχυσε η αγανάκτηση.
Δεν μπορεί εργαζόμενος/η λειτουργός του Δημοσίου, είτε είναι πρύτανης είτε καθηγητής, να φεύγει καταρρακωμένος/η από την εργασία του/της, να ανέχεται τη διακωμώδησή του/της με αφίσες, να διαβάζει υβριστικά κείμενα σε βάρος του/της, να ζει με την απειλή ότι «έρχεται η σειρά του/της». Δεν μπορεί αυτό να ονομαστεί «εκπαιδευτική κανονικότητα» ούτε να θεωρείται «αναγκαίο κακό» για την άσκηση διοίκησης. Δεν μπορεί να γίνει αποδεκτό, τη στιγμή που το κράτος επιχειρεί να πατάξει θεσμικά την εργασιακή παρενόχληση, ότι το πανεπιστήμιο είναι χώρος εργασίας όπου δεν ισχύει κανένας νόμος, ούτε καν η –κατά συνθήκη έστω– αστική ευγένεια μαθητών προς δασκάλους.
Αυτό που το τελευταίο περιστατικό ανέδειξε ήταν ότι ο εκφοβισμός έχει κόστος για μας, και μάλιστα μεγάλο, πρωτίστως για όσους ασκούν διοίκηση και μετά για όλους όσοι στοχοποιούνται κατά περίσταση. Τα ΑΕΙ προβληματίζονται για τη φύλαξή τους αλλά, από την άλλη, έχουν εκχωρήσει το «μονοπώλιο της βίας» και της αστυνόμευσης σε «συλλογικότητες» μεταμφιεσμένες σε φοιτητικούς συλλόγους, που δεν αποδέχονται τους κανόνες της δημοκρατικής λειτουργίας. Υποβάλλουν αιτήματα με τη μορφή απαιτήσεων, υπαγορεύουν ή απαγορεύουν την άσκηση των ακαδημαϊκών μας καθηκόντων με μεθόδους που απηχούν φασιστικές πρακτικές· ναι, φασιστικές. Τρομοκρατούν με υπολογισμό και αποφασιστικότητα φοιτητές και καθηγητές. Ψεύδονται και συκοφαντούν ασύστολα. Στοχοποιούν όσους/ες αντιδρούν. Πιστεύουν ότι είναι –και ίσως είναι– ανέγγιχτες, μόνον γιατί εμείς αποδεχόμαστε μοιρολατρικά τη βία που ασκούν ή, χειρότερα, την εκμεταλλευόμαστε για άλλους υπόγειους πολέμους.
Δεν πρέπει να ανταποδώσουμε τη βία με τη βία. Δεν μπορούμε να ξεκινήσουμε πόλεμο στους ακαδημαϊκούς χώρους. Ούτε καν η Αστυνομία, δεν μπορεί, όπως φάνηκε πρόσφατα, παρά το ευνοϊκό νομικό πλαίσιο. Αυτό που τα ΑΕΙ, ως αυτοδιοικούμενα νομικά πρόσωπα, μπορούν και πρέπει να τολμήσουν, όπως δήλωσε ο πρύτανής μου, είναι η συγκρότηση ακαδημαϊκών μηχανισμών λελογισμένων –λέω εγώ–πειθαρχικών κυρώσεων. Ας κληθούν οι «εκπρόσωποι», που κάνουν δημόσιες δηλώσεις, εκδίδουν καταδικαστικά ψηφίσματα και καλούν σε «μαζικές παραστάσεις» εκφοβισμού, να απολογηθούν για τις μεθόδους τους –και όχι για τις απόψεις τους– στα ακαδημαϊκά όργανα. Πρέπει επίσης ως εργαζόμενοι να κινητοποιηθούμε με κάθε πρόσφορο τρόπο, διεκδικώντας ό,τι είναι αυτονόητο: συνθήκες αξιοπρεπούς εργασίας, απαλλαγμένες από τη βία και τον εκφοβισμό.
Ο κ. Βασίλης Κ. Γούναρης είναι καθηγητής της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ.