Τι είναι το κράτος μας; Στη χρεοκοπία και τη δεκαετία που την ακολούθησε κυριαρχούσε η αντίληψη πως το ελληνικό κράτος είναι μια αλυσίδα αποτυχιών, εμφυλίων και χρεοκοπιών – το αποσυνάγωγο παιδί της ευρωπαϊκής οικογένειας. Προς το τέλος της δεκαετίας, εκδηλώθηκε το αντίπαλο ρεύμα ιστορικής αναψηλάφησης: Μας είχαν απορροφήσει οι καταστροφές, αλλά δεν βλέπαμε τους θριάμβους (Καλύβας). Μέσα στη μαύρη συγκυρία, δεν βλέπαμε ότι απ’ όλα τα κράτη που γεννήθηκαν από τα ερείπια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, το δικό μας ήταν οικονομικά το πιο επιτυχημένο, θεσμικά το πιο ολοκληρωμένο, γεωπολιτικά το πιο ισχυρό. Και «παραδόξως νεωτερικό» (Βούλγαρης). Μπαινόβγαινε στο νεωτερικό κεκτημένο όχι από την πόρτα, αλλά από το παράθυρο.
Η θέαση στον μακρύ ιστορικό χρόνο, που μας καλούσε να δούμε την Ελλάδα σαν success story, εμπεδώθηκε στην επέτειο του ’21. Η αναστήλωση της αυτοεικόνας μας επιβλήθηκε και στο ’22, όπου η έμφαση μετατοπίστηκε από τη Μικρασιατική Καταστροφή, στην εποποιία της ενσωμάτωσης των προσφύγων. Αυτή η άρτι συναρμολογηθείσα αυτοεικόνα θρυμματίστηκε απότομα στα Τέμπη. Από το νεωτερικό, επιτελικό, ψηφιακό και ευρωπαϊκό κράτος απέμεινε μόνο το «βαθύ». Το «βαθύ κράτος».
Σαν να ήταν οι παλαμιαίες εφαρμογές του open.gov μια καλά δικτυωμένη πλάνη· ένα αδιαφανές κάτοπτρο εικονικής πραγματικότητας, στο «βάθος» του οποίου διελάνθανε το πραγματικό κράτος των πραγματικών Ελλήνων.
Το κράτος του σταθμάρχη και το κράτος του αρχαιολόγου.
Το σχήμα είναι πολύ μανιχαϊκό για να είναι αληθινό. Το βαθύ με το ψηφιακό κράτος, το καινοτόμο και το αμεταρρύθμιστο συμβιώνουν στον ίδιο χρόνο. Δεν αποκλείουν το ένα το άλλο. Και αυτό δεν έχει να κάνει μόνο με την τεχνολογία. Δεν είναι μόνο μια γραμμή κατά τόπους αρχαϊκή και κατά τόπους τηλε-διοικούμενη. Είναι κι ένα σύνολο ανθρώπων που το συνέχουν ασυγχρόνιστες κουλτούρες: η κουλτούρα του σταθμάρχη της Λάρισας· και η κουλτούρα του αρχαιολόγου της Μυκόνου.
Ρώτησε η δημόσια τηλεόραση (ο συνάδελφος Γιάννης Παπαδόπουλος) τον Μανώλη Ψαρρό, τα μάτια του οποίου είναι ακόμη μελανά από τους βραχίονες του «τουριστικού μοντέλου» που δοκίμασαν να τον τρομοκρατήσουν. Τον ρώτησε «γιατί γίνατε αρχαιολόγος;». «Πάντα με ενδιέφερε ο βιωμένος χρόνος. Η δύναμη, η ενέργεια που μπορεί να εκλύσει ένα αντικείμενο από την αρχαιότητα. Και αυτή η δύναμη οφείλεται στο ότι μέσα του υπάρχει ο βιωμένος χρόνος. Τα χιλιάδες χέρια που το έχουν πιάσει και ξαναπιάσει πριν από σένα».
Τι δουλειά, άραγε, κάνει αυτός ο άνθρωπος; Και πώς πρέπει τώρα να ονομάσουμε το κράτος στο οποίο υπηρετεί αυτός, που θεωρεί δουλειά του να υπερασπιστεί ακόμη και με το σώμα του την άυλη δύναμη του βιωμένου χρόνου;
Βαθύ κράτος; Σίγουρα. Αφού έχει λειτουργούς που ζουν με την πεποίθηση ότι υπερασπίζονται και αξίες θαμμένες βαθιά, κάτω από τα μπετά.
