Ξέρω τι σκέφτεστε όταν ακούτε τις λέξεις «διαδραστικό σεμινάριο» με θέμα τον φαύλο κύκλο ντροπής, θυμού και βίας: πολύ προσωπικές, συναισθηματικά φορτισμένες εξομολογήσεις ανθρώπων που βλέπετε για πρώτη φορά στη ζωή σας ή άβολους, κυκλωτικούς εναγκαλισμούς στο τέλος της ημέρας. Ομως, τίποτε από όλα αυτά δεν ισχύει για την «Αβυσσο», την τρίωρη διαδραστική διάλεξη-εργαστήριο του Ρωμανού Γεροδήμου, που φιλοξενήθηκε χθες αλλά και την περασμένη Δευτέρα και Τετάρτη στο μοναδικό περιβάλλον της Οικίας Κατακουζηνού στο Σύνταγμα.
Ο κορμός του σεμιναρίου είναι ένα μοντέλο για τη σχέση ντροπής, θυμού και βίας, το οποίο ο καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής και Επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο του Bournemouth δουλεύει εδώ και κάποια χρόνια και το οποίο έχει εφαρμογή σε όλα τα επίπεδα: από το άτομο και τον εαυτό –το μυαλό, την ψυχή και το σώμα– μέχρι την οικογένεια και τον εργασιακό χώρο, και από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μέχρι την πόλη, τον δημόσιο χώρο και την πολιτική. «Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να παρουσιάσεις αυτό το υλικό και να εμπλέξεις τον θεατή», εξηγεί. «Επειδή πιστεύω πολύ στην ερμηνευτική και θεραπευτική δύναμη του μοντέλου, επιλέγω να δουλέψω από μέσα προς τα έξω: ξεκινάμε δηλαδή από τον εαυτό μας και τα όσα συμβαίνουν μέσα μας, και μετά μοντελοποιούμε αυτές τις δυναμικές και στο συλλογικό επίπεδο». Αλήθεια, αυτός ο σκοτεινός και τις περισσότερες φορές εντελώς ασυνείδητος φαύλος κύκλος αποτυπώνεται στο κλίμα εχθροπάθειας που συχνά συναντάμε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ή σε μια όλο και πιο πολωμένη πολιτική σκηνή; «Η σύντομη, αφοριστική απάντηση είναι “παντού και πάντα”. Οπου και όποτε συναντούμε λόγο ή συναισθήματα θυμού –πόσο μάλλον πράξεις λεκτικής ή σωματικής βίας– πρέπει να θυμόμαστε ότι βρίσκονται πάντα από πίσω τους καλά κρυμμένα συναισθήματα ντροπής ή ταπείνωσης, και ενδόμυχου υπαρξιακού φόβου: φόβου κατωτερότητας, ανεπάρκειας, απώλειας ελέγχου, ήττας ή αποκλεισμού. Η βία είναι, εντέλει, μια προσπάθεια αποκατάστασης της τιμής του εαυτού ή της ομάδας που θεωρούμε ότι έχει πληγεί».
Πριν έρθει στην Αθήνα, το εργαστήριο είχε δοκιμαστεί στην Αγγλία. Ρωτάω τον Ρωμανό Γεροδήμο αν παρατήρησε διαφορές ανάμεσα στα δύο ακροατήρια. «Η μόνη διαφορά εμφανίζεται πριν από το σεμινάριο. Αρκετοί απ’ όσους αρχικά δηλώνουν συμμετοχή στην Ελλάδα τελικά δεν έρχονται στο σεμινάριο και είμαι πεπεισμένος πως, σε μεγάλο βαθμό, αυτό έχει να κάνει με έναν απολύτως κατανοητό φόβο ή αμηχανία για το τι μπορεί να συμβεί στη διάρκειά του. Λέμε πάντα στη βιβλιογραφία ότι “η ντροπή είναι ντροπιαστική”· ακόμη και η ίδια η λέξη προκαλεί αμηχανία. Αυτό ισχύει για όλους, ανεξαρτήτως κουλτούρας, απλώς πιστεύω ότι στην Ελλάδα, λόγω της εξάρτησης που έχουμε από τις κοινότητες στις οποίες ανήκουμε, ο φόβος της ντροπής είναι ακόμη μεγαλύτερος».