Να που άρχισε να βρίσκει τη φωνή της η Ευρωπαϊκή Επιτροπή! Αν και διόλου «ιλουμινάτα» αυτή, στη δεύτερη έκθεση μεταμνημονιακής εποπτείας της χώρας μας έκανε τέσσερις σημαντικές υποδείξεις: μία, ότι για να επιτευχθούν τα πρωτογενή πλεονάσματα που έχουν συμφωνηθεί, πρέπει να συγκρατηθεί η αύξηση των καθαρών κρατικών δαπανών στο 2,6%. Δεύτερη, ότι κάτι πρέπει να γίνει για τη φοροδιαφυγή – ακούγοντας στην πιάτσα πόσο συχνά πληρώνονται σε ρευστό λογαριασμοί 400-500 ευρώ, φαντάζεσαι πόση έκταση έχει πάρει το πρόβλημα.
Η τρίτη επισήμανση αναφέρεται στο ισοζύγιο πληρωμών, τα δομικά προβλήματα που συνδέονται με το αυτομάτως και απότομα διευρυνόμενο έλλειμμά του. Η τέταρτη αναφέρεται στις επιδοτήσεις, ειδικά για την οικιακή κατανάλωση ενέργειας, καθώς δεν επικεντρώνονται μόνο ούτε κύρια στους φτωχότερους – αντιθέτως, είναι τόσο μεγαλύτερες όσο πλουσιότερο το νοικοκυριό. Την τελευταία τριετία μοιράστηκε πολύ χρήμα. Οχι μόνο σε ευάλωτα νοικοκυριά, αλλά και σε πλούσια και άλλα που εμφανίζονται φτωχά επειδή φοροδιαφεύγουν. Οχι μόνο σε βιώσιμες επιχειρήσεις, αλλά και σε χιλιάδες άλλες που επιβιώνουν με τη συστηματική εισφορο- και φορο-διαφυγή. Η ζωτική ανάγκη να διασωθεί η οικονομία και να στηριχθεί η κοινωνία σε συνθήκες πανδημίας και, μετά, ενεργειακής κρίσης, στάθηκε αφορμή να μοιραστούν πάνω από 60 δισ., όχι πάντα με αυστηρότητα και δικαιοσύνη, αλλά συχνά με αδιαφανή, πελατειακά κριτήρια. Ετσι, με άφθονο δημόσιο χρήμα φιλοτεχνήθηκε η εικόνα μιας δήθεν δυναμικής ανάπτυξης και προσφέρθηκε μια εύθραυστη ευημερία σε ευρύτερα κοινωνικά στρώματα – εξ ου, η «σταθερότητα» νίκησε την «αλλαγή».
Χωρίς αυτό το υπόβαθρο δεν είχαν πιθανότητες ούτε η πρωτοφανής ανατροπή των πολιτικών συσχετισμών μεταξύ Κεντροδεξιάς και Κεντροαριστεράς ούτε το μέγεθος της νίκης της Ν.Δ. στις πρόσφατες εκλογές. Μένει να φανεί αν αυτή η άφθονη χρηματοδότηση θα αφήσει κάποιο θετικό αποτύπωμα και στην ελληνική οικονομία ή θα αποδειχθεί μια εφήμερη κραιπάλη. Το άμεσο, ωστόσο, είναι αυτό που υποδηλώνει η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής: από το φθινόπωρο όσον αφορά τις επιδοτήσεις για κατανάλωση ενέργειας και από το 2024 για το σύνολό τους, οι δημόσιες δαπάνες θα αρχίσουν να περιορίζονται.
Με άφθονο χρήμα φιλοτεχνήθηκε η εικόνα μιας δήθεν ανάπτυξης και προσφέρθηκε μια εύθραυστη ευημερία σε ευρύτερα κοινωνικά στρώματα.
Μια καλή τουριστική χρονιά (προβλέπεται ότι τα έσοδα θα προσεγγίσουν εκείνα του 2019) θα διευκολύνει την προσαρμογή. Θα τη διευκολύνει, επίσης, η αναμενόμενη αναβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας μας από τους διεθνείς οίκους αξιολόγησης, το τελευταίο τρίμηνο φέτος, καθώς θα μειώσει το κόστος δανεισμού και θα θέσει τη χώρα στο ραντάρ νέων κατηγοριών, μακροπρόθεσμων ξένων επενδυτικών κεφαλαίων. Ωστόσο, η διαδικασία προσαρμογής δεν θα είναι εύκολη. Οχι μόνο γιατί συνήθως οι περικοπές γίνονται με πιο άδικο τρόπο από όσο έγιναν οι παροχές, ούτε γιατί το πολιτικό σύστημα έκανε ό,τι μπορούσε για να καλλιεργήσει αυταπάτες. Αλλά γιατί, για να γίνει η προσαρμογή χωρίς ισχυρούς κραδασμούς και να εμπεδωθεί με σταθερότητα, δεν αρκεί να μπορούμε να δανειστούμε λιγότερο ακριβά. Θα πρέπει να αρχίσουμε να παράγουμε πιο πολλά, πιο καλά (υψηλής τεχνολογίας), πιο παραγωγικά και πιο οικολογικά.
Ενα πρόβλημα, ότι επί του θέματος δεν έχει αναπτυχθεί η μεγάλη συζήτηση που θα βοηθούσε να ωριμάσουν ευρύτερες δυνατές συναινέσεις – άνευ των οποίων γλίσχρα θα είναι τα αποτελέσματα. Δεύτερο πρόβλημα, ότι το επόμενο 12μηνο έχει τρεις σταθμούς: τις εκλογές στις 25 Ιουνίου, τις δημοτικές-περιφερειακές εκλογές τον Οκτώβριο και τις ευρωεκλογές τον Ιούνιο 2024. Λέτε, μέσα σε αυτή την πορεία, το πολιτικό σύστημα θα έχει κέφι να σχεδιάσει, να κάνει, να στηρίξει δύσκολες μεταρρυθμίσεις;…