Είναι καταπληκτικό, ενώ οι δασικές πυρκαγιές εξακολουθούν να μαίνονται και καθώς ολόκληρη η χώρα μπαίνει στη δεύτερη εβδομάδα συνεχόμενου καύσωνα, να διαβάζεις άρθρα που πανηγυρίζουν για το ενδεχόμενο ύπαρξης «μεγάλου κοιτάσματος φυσικού αερίου νοτιοανατολικά της Κρήτης». Η ειρωνεία είναι σχεδόν αβάσταχτη. Οι δασικές πυρκαγιές σήμερα καίνε διπλάσιες εκτάσεις από ό,τι πριν από 20 χρόνια. Ξέρουμε γιατί συμβαίνει αυτό. Δεν έχουμε περισσότερους εμπρηστές ή λιγότερα μέσα πυρόσβεσης από τότε. Εχουμε περισσότερους και εντονότερους καύσωνες, μεγαλύτερες περιόδους ξηρασίας και υψηλότερες θερμοκρασίες σε ολόκληρο τον πλανήτη – γι’ αυτό πλέον ξεσπούν πυρκαγιές ακόμη και στη Γροιλανδία. Η κλιματική αλλαγή δεν ευθύνεται για τις δασικές πυρκαγιές –αυτές πάντα υπήρχαν–, αλλά ευθύνεται απόλυτα για το ότι οι δασικές πυρκαγιές στο εξής θα γίνονται ολοένα και συχνότερες και μεγαλύτερες. Τα ξέρουμε όλα αυτά. Είναι φαινόμενα καλά κατανοητά και εξαντλητικά τεκμηριωμένα.
Και ξέρουμε και κάτι άλλο.
Οτι 100 εταιρείες ορυκτών καυσίμων ευθύνονται για τις εκλύσεις του 70% των αερίων του θερμοκηπίου από το 1988. Οι 8 μεγαλύτερες (Saudi Aramco, Chevron, ExxonMobil, BP, Gazprom, Royal Dutch Shell, National Iranian Oil Co., Petroleos Mexicanos) ευθύνονται για το 20% των εκλύσεων από ορυκτά καύσιμα από την αρχή της βιομηχανικής επανάστασης.
Η κλιματική αλλαγή οφείλεται και σε άλλα πράγματα (παραγωγή τσιμέντου, κτηνοτροφία), αλλά στο μεγαλύτερο ποσοστό της οφείλεται στο ότι καίμε ορυκτά καύσιμα για να παράγουμε ενέργεια, για να φτιάξουμε πλαστικά και για να κάνουμε μερικά άλλα απαραίτητα πράγματα. Ο ανθρώπινος πολιτισμός χτίστηκε πάνω στα ορυκτά καύσιμα, είναι αναμφίβολα εξαρτημένος από αυτά. Και τις τέσσερις τελευταίες δεκαετίες έχει αρχίσει (αργά) να συνειδητοποιεί ότι καίγοντάς τα αλλάζει τις συνθήκες του κόσμου του σε βαθμό που έχει ήδη αρχίσει να αποτελεί τεράστιο πρόβλημα.
Κρατήστε αυτό το νούμερο στο μυαλό σας: Τo 60% των γνωστών επιβεβαιωμένων κοιτασμάτων πετρελαίου που υπάρχουν στον κόσμο θα πρέπει να μείνει στο έδαφος. Το 90% των γνωστών επιβεβαιωμένων κοιτασμάτων άνθρακα που υπάρχουν στον κόσμο θα πρέπει να μείνει στο έδαφος. Αν σταματήσουμε αύριο να ψάχνουμε για καινούργια κοιτάσματα, πάρουμε μόνο αυτά που είναι ήδη γνωστά, χαρτογραφημένα και επιβεβαιωμένα, τα εξορύξουμε και τα κάψουμε όλα, τότε θα στείλουμε τόσα αέρια στην ατμόσφαιρα που πρακτικά ο ανθρώπινος πολιτισμός δεν θα μπορέσει να συνεχίσει να υπάρχει στην επιφάνεια της Γης. Το περιβάλλον στο οποίο ζούμε θα αλλάξει υπερβολικά γρήγορα και δεν θα μπορέσουμε να προσαρμοστούμε. Ηδη, σήμερα που μιλάμε, που το σκέφτεστε να βγείτε για να πάτε στο περίπτερο απέναντι επειδή κάθε εισπνοή είναι σαν να ρουφάτε το εσωτερικό ενός φούρνου, ζούμε σε συνθήκες που δεν έχουν ξαναεμφανιστεί στη Γη εδώ και 15 εκατομμύρια χρόνια. Αν δεν επιβραδύνουμε άμεσα και δραματικά αυτή την αλλαγή, μέχρι το τέλος αυτού του αιώνα όσα από τα παιδιά και τα εγγόνια μας επιβιώσουν θα προσπαθούν να μεταναστεύσουν στην εύκρατη Σιβηρία.
Βεβαίως, η άμεση απαγκίστρωση από τα ορυκτά καύσιμα είναι εντελώς αδύνατη. Δεν γίνεται να σταματήσουμε να τα καίμε αύριο – οι ανθρώπινες κοινωνίες θα διαλυθούν χωρίς αυτά. Αλλά δεν γίνεται και να μην προχωρήσουμε στη σταδιακή αντικατάστασή τους από άλλες, ανανεώσιμες πηγές, αφιερώνοντας όλους τους πόρους, τα κίνητρα και το πολιτικό κεφάλαιο που χρειάζεται προς αυτή την κατεύθυνση. Ως προς αυτό, δεν τα πάμε καλά. Προς το παρόν, κράτη και οργανισμοί βάζουν θεωρητικούς, ανέφικτους στόχους για χρονιές που τελειώνουν σε «0» ή σε «5», αλλά ταυτόχρονα το 6,5% του παγκόσμιου ΑΕΠ πηγαίνει σε επιδοτήσεις ορυκτών καυσίμων. Μέσα σε αυτόν τον χαμό, το να πηγαίνουμε να ψάχνουμε για καινούργια ορυκτά καύσιμα για κάψιμο –επιπλέον του 60% που ξέρουμε πού βρίσκεται και οφείλουμε να αφήσουμε στην ησυχία του αν θέλουμε να συνεχίσουμε να υπάρχουμε–, και μάλιστα το να πηγαίνουμε να τα ψάξουμε στα ανοιχτά της Παλαιόχωρας, είναι κάτι που για πολλές και πολλούς ξεπερνάει κάποια όρια.
Βεβαίως, αξίζει να επισημάνουμε ότι οι περισσότερες πετρελαιοβιομηχανίες που έκαναν έρευνες στις ελληνικές θάλασσες για πετρέλαια και φυσικά αέρια τα προηγούμενα χρόνια έχουν ήδη φύγει. Η ισπανική Repsol έφυγε. Οχι μόνο από την Ελλάδα – εγκατέλειψε τις έρευνες σε νέα κοιτάσματα σε 14 χώρες. Τα ΕΛΠΕ εγκατέλειψαν δύο από τις περιοχές στις οποίες επρόκειτο να κάνουν έρευνες. Είναι λογικό. Η εξόρυξη ορυκτών καυσίμων δεν είναι απλό πράγμα – ειδικά στη θάλασσα. Είναι τεράστιες επενδύσεις, που παίρνουν τουλάχιστον μια δεκαετία για να αδειοδοτηθούν, να κατασκευαστούν και να αρχίσουν να παράγουν προϊόν, και πολλές δεκαετίες για να αρχίσουν να φέρνουν κέρδη. Δεδομένου ότι η ανθρωπότητα αναπόφευκτα θα μειώσει την εξάρτησή της από τα ορυκτά καύσιμα στις επόμενες δεκαετίες (επανάληψη: αν θέλει να συνεχίσει να υπάρχει), τέτοιες επενδύσεις, ευτυχώς, βγάζουν ολοένα και λιγότερο νόημα.