Μάιος 2000. Από μια συνέντευξη του τότε υπουργού Δικαιοσύνης, καθηγητή Μιχάλη Σταθόπουλου στην εφημερίδα «Εθνος», έναν μόλις μήνα μετά την επικράτηση του ΠΑΣΟΚ, υπό τον Κώστα Σημίτη, στις εκλογές της 9ης Απριλίου 2000, αρχίζει να ξετυλίγεται το κουβάρι για τη μη αναγραφή του θρησκεύματος στις «ταυτότητες».
Η αντίδραση της Εκκλησίας, υπό τον Αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο, περιλαμβάνει δύο ογκώδεις λαοσυνάξεις στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη και, στη συνέχεια, τη συλλογή υπογραφών με σκοπό τη διενέργεια δημοψηφίσματος για το συγκεκριμένο θέμα, η οποία ξεκινά ανήμερα του Σταυρού, στις 14 Σεπτεμβρίου 2000. Από την καταμέτρηση προκύπτουν περισσότερα από τρία εκατομμύρια έγκυρα έντυπα, τα οποία προσκομίζονται στον τότε Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κωνσταντίνο Στεφανόπουλο. Ο τελευταίος «παγώνει» το ζήτημα, καθώς, κατά το Σύνταγμα, η συλλογή των υπογραφών για την προαιρετική αναγραφή του θρησκεύματος στις ταυτότητες δεν μπορεί να οδηγήσει στην προκήρυξη δημοψηφίσματος. Ετσι, η σχετική ιδέα εγκαταλείπεται…
Ανεξαρτήτως της νομικής διάστασης, είναι σίγουρο ότι η απόφαση περί διαγραφής του θρησκεύματος επιβλήθηκε, όπως ευστόχως παρατηρεί ο καθηγητής Ι. Μ. Κονιδάρης στο κυριακάτικο «Βήμα» της 9ης Σεπτεμβρίου 2007, «ατυχώς, άκαιρα και κυρίως χωρίς την αναγκαία προετοιμασία της διοικήσεως της Εκκλησίας, η οποία θα έπρεπε να είχε πεισθεί ότι το μέτρο αυτό δεν αποτελούσε το προανάκρουσμα αρνητικών για την Εκκλησία κινήσεων με τελική κατάληξη τον χωρισμό της από την Πολιτεία…».
Σεπτέμβριος 2023. Η κυβερνητική απόφαση για έκδοση νέων, ηλεκτρονικών ταυτοτήτων από τις 25/9 προκαλεί την αντίδραση ετερόκλητων θρησκευτικών, κυρίως, κύκλων, η οποία εκδηλώνεται, προεχόντως, με τη διοργάνωση συγκεντρώσεων σε μεγάλες πόλεις, που καταγράφουν πάντως ευάριθμη συμμετοχή… Η αντίδραση αυτή έχει ως αφετηρία την υποψία ότι τα νέα δελτία αστυνομικής ταυτότητας θα περιέχουν επιλήψιμα για τους χριστιανούς σύμβολα, όπως τον δυσώνυμο αριθμό «666», που αποτελεί, κατά την Αποκάλυψη, την ταυτότητα του Αντιχρίστου, ή/και θα περιλαμβάνουν ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα, που ενισχύουν το «ηλεκτρονικό φακέλωμα» και επαληθεύουν την εφιαλτική πραγματικότητα, την οποία περιγράφει ο Τζορτζ Οργουελ στο διάσημο έργο του «1984».
Εχω την αίσθηση ότι για άλλη μια φορά επιχειρείται μια εργαλειοποίηση της θρησκείας, σύμπτωμα της εποχής μας, που τροφοδοτεί τον διχασμό της κοινωνίας, με ό,τι αυτό συνεπάγεται… Το ζήτημα δεν φαίνεται να έχει θεολογικές συνδηλώσεις, με συνέπεια η έντεχνη προσπάθεια να περιβληθεί με θρησκευτικό μανδύα ο «ανένδοτος» αγώνας που διεξάγεται να προβάλλει «ανίερη». Αλλωστε, είναι σίγουρο ότι οι διαμαρτυρίες κατά των νέων ταυτοτήτων, με τον γραφικό ενίοτε τρόπο εκδήλωσής τους, μεταθέτουν ανεπίγνωστα τη συζήτηση από το μείζον στο έλασσον, ρίχνοντας την μπάλα στην εξέδρα, με αποτέλεσμα να βλέπουμε το δέντρο με κίνδυνο να χάσουμε τελικά το δάσος…
Δεν αναδεικνύεται έτσι, όπως θα έπρεπε, η ουσία του επιχειρήματος, αλλά προβάλλεται μόνο η ανορθολογικότητα της αντίδρασης… Αυτό, βεβαίως, δεν δικαιολογεί το έλλειμμα ενημέρωσης που συχνά παρατηρείται εκ μέρους της πολιτείας και το οποίο πρέπει συντονισμένα να καλυφθεί προκειμένου να διασκεδαστούν οι όποιες επιφυλάξεις. Οπως, για παράδειγμα, γιατί η ισχύουσα υπουργική απόφαση αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο να ενσωματωθούν, εφόσον αποφασισθεί, στοιχεία σχετικά με την ηλεκτρονική διακυβέρνηση, παρά το γεγονός ότι ήδη το ΣτΕ (2338/2019) έχει αποφανθεί ότι αυτά δεν είναι κρίσιμα για την απόδειξη της ταυτότητας των Ελλήνων πολιτών;
Οι αναλογίες με το 2000 είναι προφανείς, πλην όμως τότε ήταν άλλο το διακύβευμα και διαφορετικά τα συμφραζόμενα… Και η επίσημη Εκκλησία δείχνει να το ξέρει, όπως απέδειξε με τη χθεσινή (6/9) συνοδική απόφασή της, διά της οποίας, με ψυχραιμία και εγκράτεια, αποδίδει «τα Καίσαρος Καίσαρι» και δηλώνει, σε κάθε περίπτωση, ότι παραμένει σε επιφυλακή…
* Ο κ. Γεώργιος Ι. Ανδρουτσόπουλος είναι αναπληρωτής καθηγητής Εκκλησιαστικού Δικαίου στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και δικηγόρος.