Δεν τους ενοχλεί η επί σκηνής παρουσία αρχαιολελληνικών θεοτήτων. Θα μπορούσαν άλλωστε κατά τα ειωθότα να τις παρουσιάσουν ως Εφέσια τέκνα των προγόνων των νεότουρκων. Με το τίτλο του θεατρικού έργου έχουν πρόβλημα. Αναφέρομαι στο έργο του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ «As you like it», δηλαδή «Οπως σας αρέσει», όπως είναι ο καθιερωμένος τίτλος του στην ελληνική. «Size Nasil Gelyorsa» στην τουρκική σύμφωνα με τα ευρήματα του διαδικτυακού λεξιλογίου. Για να αποφύγω τους μύδρους προσθέτω και την δόκιμη μετάφραση «Οπως αγαπάτε» του Βασίλη Ρώτα. Ακόμη και οι κατ’ επάγγελμα και εθισμό αιθεροβάμονες, μόνιμοι πομποί ανιάτου υπεραισιοδοξίας, δεν θα επέλεγαν τον τίτλο της μετάφρασης του μεγάλου Βασίλη Ρώτα ως το χαρακτηριστικό υπόβαθρο και πλαίσιο του ελληνοτουρκικού διαλόγου. Βέβαιον επίσης είναι ότι καμία πλευρά δεν κάθεται στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και συνομιλιών – οι λεγόμενες διερευνητικές είναι μία από τις ευφυέστερες “μετελσινκικές” ελληνικές εφευρέσεις πολιτικής και διπλωματίας – σιγοψιθυρίζοντας στο αυτί της άλλης «όπως σας αρέσει». Στην Αθήνα, στην Άγκυρα ή στις 20 Σεπτεμβρίου στην Νέα Υόρκη.
Το πρόβλημα; Για την Τουρκία η αυθεντική απόδοση του σαιξπηρικού έργου στην πολιτική και τη διπλωματία της ανέκαθεν ήταν και παραμένει «Οπως μας αρέσει»: στην Κύπρο, στην Λιβύη και στην κακόφημη Γαλάζια Πατρίδα, στο Αιγαίο, στην Ουάσιγκτον και στο ΝΑΤΟ. Διαφωνούντες ως προς τον Σαίξπηρ μπορούμε να συμφωνήσουμε εντούτοις ότι οι διάλογος πρέπει να αναζητήσει ένα συγγραφέα. Δεν ξέρω ακριβώς πώς και γιατί, αλλά κάνοντας ένα άλμα αιώνων εντοπίζω τον Λουίτζι Πιραντέλο. Το τρίπρακτο έργο του, η παραβολή «έτσι είναι αν έτσι νομίζετε» (Così è se vi pare) – μοιάζει να ταιριάζει περισσότερο. Όχι μόνο σαν τίτλος, αλλά κυρίως ως μήνυμα και περιεχόμενο. Δημοφιλές και πολυανεβασμένο θεατρικό έργο στην Ελλάδα. Πλην της κλασικής μετάφρασης του κορυφαίου Μάριου Πλωρίτη έχομε και την νεότερη της θαυμάσιας Ξένιας Καλογεροπούλου. Υπόψη έχω την έκδοση με το κείμενο σε απόδοση του συνοδοιπόρου στο ΥΠΕΞ Ερρίκου Μπελιέ. Ας μην ανησυχούν οι άτεγκτοι θεατροκριτικοί. Δεν θα μπορούσα να προσφύγω στα δικά τους απόλυτα κριτήρια αυστηρότητας – με δέος υποθέτω διαβάζουν τις σχετικές στήλες και σελίδες οι θεατράνθρωποι-στο χώρο τις διπλωματίας.
Το πιραντελικό τρίπρακτο «Ετσι είναι αν έτσι νομίζετε» πραγματεύεται αλλά δεν διαπραγματεύεται την σχετικότητα της αλήθειας. Υπάρχει η μία και αντικειμενική αλήθεια στις διαπροσωπικές ανθρώπινες σχέσεις; Υπάρχει μία μόνο αλήθεια την οποία κατ’ αποκλειστικότητα μπορούμε να προβάλλουμε και να επικαλούμαστε στις διμερείς και διακρατικές; Διαβάζω στην ιστοσελίδα του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος: «Πικρό έργο για τη μοναξιά του ανθρώπου και την αδυναμία του να επικοινωνήσει με τον διπλανό του. Ο Πιραντέλο εμπνεύστηκε απ’ το γεγονός ότι πολλοί θεωρούσαν πως προσπαθούσε να πείσει τους γύρω του ότι η γυναίκα του είναι τρελή, ενώ πίστευαν τρελό τον ίδιο. Πώς ν’ αποδείξεις την αλήθεια με βάση τα φαινόμενα και πώς να ξεχωρίσεις την αλήθεια από τα φαινόμενα…». Αργά ή γρήγορα- γρηγορότερα απ’ όσο νομίζουμε – ο ελληνοτουρκικός διάλογος θα κληθεί να αντιμετωπίσει τον ορισμό και προσδιορισμό της αλήθειας. Μην σπεύσετε να μου υπενθυμίσετε τον κατά τον εθνικό μας ποιητή ορισμό «εθνικό το αληθές». Εχει πολυταλαιπωρηθεί.
Προσφεύγω τέλος στον Ουίλιαμ Σαίξπηρ. Θα ήταν μεγάλο βήμα εμπρός αν αποφύγουμε τουλάχιστον να καταλήξουμε στην διαπίστωση ότι ο διάλογος είναι «πολύ κακό για τίποτα» (Too much ado about nothing).
Ο κ. Αλέξανδρος Π. Μαλλιάς είναι πρέσβης ε.τ.