Διαλύεις κάτι κτυπώντας το στην καρδιά! Επειτα από μισόν αιώνα εγκατάλειψης, λεηλασίας και βανδαλισμών, μετά την πυρκαγιά της 6ης Αυγούστου 2021, τη χειρότερη της ιστορίας του, κι ενώ τόσα θετικά πραγματοποιήθηκαν έκτοτε και άλλα μπαίνουν τώρα σε τροχιά πραγμάτωσης, έρχεται από εκεί ακριβώς όπου προσβλέπαμε την οριστική σωτηρία του τάλανος αυτού τόπου το καίριο κτύπημα που καταργεί ό,τι καλό έχει γίνει, ό,τι καλό γίνεται. Το καταργεί, παραμορφώνοντας και παραποιώντας τον χαρακτήρα του Τατοΐου εφόσον το Ειδικό Πολεοδομικό Σχέδιο αξιοποίησης του Τατοΐου (που εκπόνησε για λογαριασμό του ΥΠΠΟ το μελετητικό γραφείο ASPA-KST του αρχιτέκτονα Σπύρου Τσαγκαράτου) προβλέπει την ανέγερση στην καρδιά του ιστορικού πυρήνα του, στο κέντρο του «χωριού», δυο βήματα από το κομψότατο παλιό ξενοδοχείο, ενός συνεδριακού κέντρου 1.200 τ.μ. Το ότι αυτό θα μπορούσε να γίνει υπόγειο δεν αναιρεί την ουσία του ζητήματος: την απώλεια της ατμόσφαιρας ενός αττικού αγροκτήματος του 1900. Σαν να μην είχαμε –πέραν της προφανούς έλλειψης φαντασίας που ως προς το συγκεκριμένο στοιχείο βαρύνει τη μελέτη βιωσιμότητας, πέραν της απουσίας γνώσης του τι συμβαίνει σε παρόμοια κτήματα απανταχού της Γης– τόσα συνεδριακά κέντρα, και σαν να μην έχει το Τατόι επαρκή χώρο (42.181 – 1.600 = 40.581 στρέμματα!) για να δημιουργηθεί συνεδριακό κέντρο κάπου στην περιφέρειά του, σε περίπτωση που αυτό είναι, ως φαίνεται, τόσο απαραίτητο.
Βρισκόμαστε επομένως σε μια κρίσιμη καμπή του ήδη σχεδόν 26ετούς αγώνα για τη διάσωση του Τατοΐου. Είναι δε άξιον απορίας ότι στη σύνθετη αυτή εργασία αναγέννησης ενός ολόκληρου κόσμου δεν ζητήθηκε, πέραν της προ διετίας στιγμής της συνοπτικής παρουσίασης της μελέτης βιωσιμότητας σε τηλεδιάσκεψη ενώπιον του πρωθυπουργού, ούτε άπαξ εκ μέρους των μελετητών, η γνώμη και επομένως η γνώση εκείνων στους οποίους είναι οικεία η κάθε σπιθαμή του κτήματος και η κάθε στιγμή της ιστορίας του.
Επανερχόμενος στο θέμα που μας απασχολεί προσθέτω ότι η αρχική πρόταση, η μόνη με την οποία μέχρι χθες δήλωνε ότι συμφωνούσε το ΥΠΠΟ, ήταν η ανέγερση συνεδριακού κέντρου στην άκρη του κτήματος, προς το Μπάφι/Κρυονέρι –κοντά, επιπλέον, σε μία από τις εισόδους του καθώς και στον νέο σιδηροδρομικό σταθμό που προβλέπεται να ανεγερθεί εκεί–, ενώ για διαλέξεις και μικρά συμπόσια, περίφημα προσφέρεται η αίθουσα στον όροφο του «νέου βουστασίου», η λειτουργία της οποίας με την παραπάνω ιδιότητα δεν θα διατάρασσε την αισθητική ομοιογένεια και την ψυχική ενότητα του κτήματος. Μετά την κατάφωρη παραβίαση από τους ίδιους τους φύλακές της τής θεσπισθείσας αρχής της μη ανέγερσης νέων κτισμάτων στον πυρήνα του, κτισμάτων που δεν υπήρξαν στο Τατόι ποτέ, μετά την εν κρυπτώ ληφθείσα απόφαση της δυνατότητας προσθήκης 10% στην επιφάνεια όλων των διατηρητέων(!) κτιρίων, ποια εγγύηση μπορεί να γίνει πιστευτή ότι θα σταματήσει εδώ το κακό κι ότι δεν θα πολλαπλασιαστούν στο μέλλον παρόμοια κρούσματα με νέες επινοήσεις δήθεν αναγκών;
Ας μην κρυβόμαστε. Στην αποκατάσταση και την ανάπτυξη του Τατοΐου βρίσκονται αντίθετες δύο κατηγορίες, για να μην πω δύο είδη ανθρώπων. Η πρώτη είναι ο «πλαστικός άνθρωπος» της εποχής μας, στενά χρησιμοθηρικός, που έχει ψυχρά ισοπεδώσει τα πάντα και επαναλαμβάνει τις ίδιες λύσεις στερεότυπα κι αδιάφορα παντού, με αποτέλεσμα την πνιγηρή ομοιομορφία του δομημένου περιβάλλοντος ανά τον κόσμο σε σημείο που ταξιδεύοντας να μη γνωρίζεις αν βρίσκεσαι στην Ασία, την Αμερική ή την Αφρική. Δεν χολοσκάμε για την «ατμόσφαιρα», για τις ορθές κλίμακες και για τη φέρουσα ικανότητα ενός τόπου, και δεν αποτελεί πρόβλημα να στριμώξουμε συνεδριακό κέντρο ακόμη και πάνω στον χώρο της αρχαίας Δεκέλειας, στον οποίο έχουν βρεθεί ευρήματα και ο οποίος παραμένει επί τετραετία αχαρακτήριστος ως αρχαιολογικός, παρά το σχετικό αίτημα προς το υπουργείο της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αν. Αττικής. Η δεύτερη κατηγορία χαρακτηρίζεται απεναντίας από την επίγνωση και την εξ αυτής αγωνία ότι το Τατόι είναι τόπος στη χώρα μας μοναδικός και πως ως τέτοιος πρέπει να αντιμετωπισθεί με τη δέουσα ευαισθησία. Η στόχευση σε όλα τα επιμέρους έργα θα πρέπει να είναι εξόχως ποιοτική και να συμβάλλει ώστε το αποτέλεσμα να μπορεί να ταξιδεύσει ποικιλοτρόπως τον επισκέπτη στο χθες για να τον ξεκουράσει από το εξουθενωτικό σήμερα, προσφέροντάς του ταυτόχρονα δώρα πολιτισμού και αναψυχής. Αυτό επιπλέον είναι το επικερδέστερο σχήμα. Ας θέσουμε τις σωστές βάσεις κι ας μη βιαζόμαστε. Αλλωστε, μετά την πυρκαγιά, η πλήρης αποκατάσταση του κτήματος αποτελεί υπόθεση δύο τουλάχιστον γενεών, καθώς το Τατόι τώρα είναι τέσσερις δεκάδες χιλιάδες στρέμματα καμένης γης που περιβάλλει τον εργώδη πυρήνα του.
Ο κ. Κώστας Μ. Σταματόπουλος είναι συγγραφέας των έργων «Το Χρονικό του Τατοΐου (1800-2003)» και «Τατόι: περιήγηση στον χρόνο και τον χώρο», και αντιπρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού.
