Στο Τατόι διαβάζω πως θα χτιστεί ένα σπουδαίο συνεδριακό κέντρο, που θα αποτελεί landmark. Landmark στα ελληνικά σημαίνει οδόσημο. Σαν τι είναι αυτό που θα σηματοδοτεί το συνεδριακό κέντρο μες στη μέση του ιστορικού αυτού κτήματος; Μα, προφανώς, την ιστορική μας αμνησία.
Τι εννοώ; Eίμαστε ένας λαός που από πολύ, πολύ παλαιά θέλει να θυμάται: Ομηρικά έπη, Θουκυδίδης, ακριτικά τραγούδια, απομνημονεύματα αγωνιστών 1821 – η σειρά είναι ατελεύτητη. Γράφουμε αλλά και διαβάζουμε άπληστα Ιστορία. Εχουμε δηλαδή μονίμως την περιέργεια να κοιτάζουμε προς τα πίσω, να αναμετρούμε τον δρόμο που έχουμε διανύσει, να τον κατατάσσουμε και να προσπαθούμε να κατανοήσουμε τα γεγονότα και τον εαυτό μας. Αυτά ως λαός.
Υπάρχει όμως και κάποια –αόρατη σε μένα– δύναμη, που δουλεύει για να σβήνονται όσα οδόσημα σχετίζονται με βασιλείς. Εντούτοις, βασιλείς αποτελούν τα κυριότερα οδόσημα για όλους τους λαούς της Ευρώπης. Αυτό είναι φυσικό, μια και από τους Ρωμαίους αυτοκράτορες μέχρι το τέλος του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου –δηλαδή μια εικοσαριά αιώνες– κεφαλή του κάθε κράτους ήταν ένας μονάρχης. Μονάρχες διαμόρφωσαν την «καθ’ ημάς ανατολή», καθώς και την Ευρώπη. Φυσικά λοιπόν οι άνδρες αυτοί –ή οι γυναίκες, γιατί υπήρξαν πολλές και σπουδαίες βασίλισσες– αποτελούν οδόσημα της διαδρομής κάθε κράτους. Τη μνήμη τους οι εκάστοτε κυβερνήσεις τη διατηρούν ζωντανή με σχολικά βιβλία Ιστορίας και ιδίως κάνοντας επισκέψιμα τα παλάτια και τους κήπους όπου έζησαν. Ολοι το ίδιο κάνουν. Ολοι. Αλλά όχι εμείς, οι Ρωμιοί. Η πατρίδα μας αναγνωρίστηκε από τις ευρωπαϊκές Μεγάλες Δυνάμεις το 1831 ως Βασίλειον, με πρώτο βασιλιά του τον Οθωνα, πρίγκιπα της Βαυαρίας. Αυτός έδωσε στην Αθήνα ένα κομψό πολεοδομικό σχέδιο και 30 όμορφα κτίρια, με σπουδαιότερο τα Ανάκτορα, πάνω σ’ ένα λοφάκι. Το λοφάκι το κατασκάψαμε, με δραστικές επεμβάσεις μετατρέψαμε το εσωτερικό του παλατιού σε έδρα του κοινοβουλίου μας και την αίθουσα των τροπαίων, που διασώθηκε, τη βαφτίσαμε αίθουσα «Ελευθερίου Βενιζέλου», μολονότι την κοσμούν τοιχογραφίες που έγιναν επί Οθωνος για να δοξάζουν το 1821. Ετσι σβήσαμε τον Οθωνα και τα πρώτα 30 χρόνια της υπάρξεώς μας ως ελεύθερο κράτος.
Δίπλα στα Ανάκτορα η βασίλισσα Αμαλία, κόρη σπουδαίου κηποτέχνη, είχε φτιάξει με πολύ κόπο, γνώσεις και φαντασία έναν κήπο, που τον πρόφτασα ακόμη να λέγεται «βασιλικός». Αργότερα τον βαφτίσαμε «εθνικό» και έτσι τη σβήσαμε και την Αμαλία.
Μετά μας έφεραν οι Αγγλοι τον Γεώργιο Α΄. Αυτός ήταν Δανός πρίγκιπας και μαζί με τη σύζυγό του, ανιψιά του τσάρου, την Ολγα, έζησαν πολύ μετρημένα στο παλάτι, μέχρι το 1909, όταν μια πυρκαγιά κατέστρεψε ένα του μέρος. Στο μεταξύ, είχαν αγοράσει μια μεγάλη έκταση στους πρόποδες της Πάρνηθας και είχαν χτίσει εκεί ένα πολύ απλό σπίτι, για να ξεκαλοκαιριάζουν. Μαζί οργάνωσαν και αγρόκτημα, που παρήγε και κυκλοφορούσε στο εμπόριο εκλεκτά προϊόντα. Αυτός ήταν ένας τρόπος να διαδώσουν σύγχρονες μεθόδους καλλιέργειας σε έναν λαό όπου η γεωργία είχε μείνει αιώνες πίσω.
Ο πρωτότοκος γιος τους, ο μετέπειτα βασιλιάς Κωνσταντίνος, όταν παντρεύτηκε έχτισε ένα μεγαλούτσικο σπίτι στο μέρος όπου άλλοτε είχε τον λαχανόκηπό της η βασίλισσα Αμαλία και εκεί έζησε μαζί με την οικογένειά του και τα έξι παιδιά του. Και από εκεί τον εξανάγκασε ο Ζονάρ να φύγει, το 1917, με την απειλή ότι το γαλλικό ναυτικό θα έκανε την Αθήνα στάχτη.
Αυτό το κτίριο ανήκει πλέον στο ελληνικό Δημόσιο. Τα πιατικά με το βασιλικό στέμμα πετάχτηκαν, τα έπιπλα σκόρπισαν, πολύτιμα για την Ιστορία αντικείμενα, όπως τα βιβλία επισκέψεων –όπου ο εκάστοτε γραμματέας του βασιλιά κατέγραφε λεπτομερώς τις επισκέψεις– διερπάγησαν και πλέον εμφανίζονται πότε πότε σε δημοπρασίες. Το σπίτι αυτό το λέμε τώρα «Προεδρικό Μέγαρο». Πάει κι ο Κωνσταντίνος με τη Σοφία, που ίδρυσε το πρώτο παιδικό νοσοκομείο.
Στο Τατόι διαδραματίστηκαν μερικές από τις πιο δραματικές στιγμές της νεότερης Ιστορίας μας. Εκεί πέθανε ο βασιλιάς Αλέξανδρος, από εκεί έφυγε ο βασιλιάς Γεώργιος για τη Μέση Ανατολή, εκεί έζησαν τον περισσότερο καιρό ο βασιλιάς Παύλος με τη βασίλισσα Φρειδερίκη και τα τρία τους παιδιά. Την ιδιοκτησία του κτήματος αυτού την απέκτησε στα τέλη του προηγούμενου αιώνα το ελληνικό Δημόσιο. Και μετά το άφησε να ρημάζει. Μαζί και μεγάλα κιβώτια, που κανείς πια δεν ήξερε ακριβώς τι περιείχαν. Επιπλα; Επιστολές; Εγγραφα; Μπουκάλια κρασί; Μαζί ρημάζει και το μικρό νεκροταφείο, όπου έχουν ταφεί όλοι οι βασιλείς και οι συγγενείς τους.
Στο μεταξύ, ένας ιστορικός, ο Κώστας Σταματόπουλος, συνέταξε ένα μνημειώδες έργο για το Τατόι και τα όσα σημαντικά για την Ιστορία μας επί έναν σχεδόν αιώνα διαδραματίστηκαν εκεί. Και μια αφοσιωμένη ομάδα συσπειρώθηκε γύρω του, με πρωτεργάτη τον Βασίλη Κουτσαβλή, που δούλεψε για να χρηματοδοτούνται μελέτες συντήρησης και αποκατάστασης των κτιρίων. Και ω του θαύματος! Τα τρία τελευταία χρόνια μπήκαν τα πράγματα σε έναν σωστό δρόμο και μεγάλωνε η ελπίδα πως το Τατόι θα σωζόταν. Πως επιτέλους θα αποκτήσει η πατρίδα μας ένα οδόσημο της Ιστορίας της.
Τώρα μας ξεφουρνίζουν ξαφνικά, πως το landmark εκεί δεν θα είναι η Ιστορία μας, αλλά μέγα, λαμπρόν συνεδριακόν κέντρον «Η αμνησία», όπου «Αγγλοι, Γάλλοι, Πορτογάλοι…» θα έρχονται να εξετάζουν πώς έγινε και χάσανε οι Ελληνες όλα τα χνάρια της Ιστορίας τους και συνακόλουθα την ιστορική τους μνήμη.
Η κ. Αθηνά Κακούρη είναι συγγραφέας.