Η μεγάλη φωτιά της Ρόδου πριν από δύο μήνες μας έδωσε μια σειρά από μαθήματα. Η τεράστια οικολογική καταστροφή και η απομάκρυνση ίσως και πάνω από 20.000 ανθρώπων από τις περιοχές που ήταν σε κίνδυνο, δεν είχαν παρά παροδική επίπτωση στη ζήτηση του νησιού. Με αρνητική επίπτωση στα έσοδα του Ιουλίου, η ζήτηση σε επίπεδο νησιού ομαλοποιήθηκε σε μεγάλο βαθμό ή τουλάχιστον περισσότερο και γρηγορότερα από όσο φοβόμασταν αρχικά. Η Ρόδος επανήλθε λόγω της δύναμης του brand της, της φύσης του προϊόντος της, της μεγάλης εξάρτησης από τους tour operators που επέτρεψε στοχευμένες κινήσεις με αποτέλεσμα, της μεγάλης κινητοποίησης των εμπλεκόμενων φορέων, και κυρίως, της συγκλονιστικής στάσης της τοπικής κοινωνίας και των εργαζομένων απέναντι σε όσους έκαναν τις διακοπές τους στο νησί, δείχνοντας τον καλύτερό τους εαυτό κατά τη διάρκεια της κρίσης. Με δεδομένη την ανυπολόγιστη οικολογική καταστροφή, τα πράγματα για το νησί θα μπορούσαν να είχαν εξελιχθεί πάρα πολύ χειρότερα.
Είναι όμως τα πράγματα τόσο απλά όσο φαίνονται στην περίπτωση της Ρόδου; Ισχύει το ίδιο για τις χωρίς προηγούμενο φυσικές και οικονομικές καταστροφές στον Εβρο και στη Θεσσαλία; Το brand της χώρας μας μπορεί να αντέξει τόση δυστυχία και καταστροφή; Τελικά, εν μέσω κλιματικής κατάρρευσης τι μπορούμε να υποσχεθούμε στους ξένους επισκέπτες μας; Και τι έχουμε να περιμένουμε την επόμενη ημέρα για τον τουρισμό και τη στήριξη που παρέχει σε οικονομία και κοινωνία;
Τo εθνικό μας brand έχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που όλοι λίγο ή πολύ γνωρίζουμε. Για να το πω συνοπτικά, το διεθνές κοινό αγαπάει την Ελλάδα και τους Ελληνες. Την επιλέγει ως τόπο διακοπών και προσωρινής διαμονής με διάφορες αφορμές. Σύμφωνα με τον Σάιμον Ανχολτ, τον πατέρα του nation branding, τα brand των χωρών δεν μεταβάλλονται εύκολα και είναι ανθεκτικά σε επιμέρους γεγονότα. Σε αυτή την περίπτωση, όμως, νομίζω ότι πρέπει να είμαστε πιο επιφυλακτικοί καθώς βρισκόμαστε εν μέσω τεκτονικών αλλαγών που φέρνει η κλιματική κρίση και τίποτα δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένο. Η υπόθεση ότι το brand της Ελλάδας θα μείνει ανεπηρέαστο χωρίς να κάνουμε κάτι είναι παρακινδυνευμένη, αν όχι αφελής.
Σειρά δημοσιευμάτων σε διεθνή Μέσα παρουσιάζουν απόψεις ή και έρευνες (όχι πάντα αξιόπιστες) σχετικά με το μέλλον του τουρισμού στην Ευρώπη, τη Μεσόγειο ή και ειδικότερα την Ελλάδα. Διατυπώνεται προβληματισμός για το κατά πόσον οι βίαιες μεταβολές που φέρνει η κλιματική κρίση στις καιρικές συνθήκες στρέφουν ή δύνανται να στρέψουν αλλού το ενδιαφέρον των ταξιδιωτών ή να μεταβάλουν τις συνήθειές τους. Ειδικά για τη Μεσόγειο, που αναδεικνύεται το hotspot της κλιματικής αλλαγής, οι προβλέψεις στα μοντέλα συχνά είναι αποκαρδιωτικές.
Δεν είναι όμως μόνο η κλιματική αλλαγή. Γενικά ο τουρισμός δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένος. Δεν είναι μόνο η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας και ό,τι συνεπάγεται για την Ελλάδα, από το οποίο απειλούμαστε ως κοινωνία και οικονομία. Εχουμε να παλέψουμε τον σκληρό διεθνή ανταγωνισμό, κάποιες από τις παγκόσμιες τάσεις που ευνοούν αναδυόμενους προορισμούς και εντέλει τον κακό μας εαυτό. Το «κόμπλεξ» της ομορφότερης χώρας του κόσμου –στο μυαλό μας η φυσική ομορφιά αρκεί και δεν απαιτεί τίποτε άλλο σε επίπεδο προορισμών–, την αδυναμία συνεργασίας, προγραμματισμού, τεχνοκρατικής προσέγγισης. Ο ελληνικός τουρισμός, με τις μεγάλες επιτυχίες του πάνω από δέκα χρόνια και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει διαχρονικά, βρίσκεται σε κρίσιμο σταυροδρόμι. Εχει ανάγκη στοχευμένων ενεργειών για να ενσωματώσει τις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης στη διαχείριση των προορισμών και τις επιχειρήσεις του τουρισμού. Εχουμε ανάγκη από έμπνευση, καθοδήγηση, κίνητρα για να κάνουμε τις υπερβάσεις που απαιτούνται, για να βρούμε τις λύσεις σε σύνθετα προβλήματα.
Ο τουρισμός είναι προέκταση της ζωής των κατοίκων. Για τους κατοίκους να κάνουμε πιο βιώσιμες τις πόλεις, για τους κατοίκους να διαχειριστούμε τους προορισμούς. Δεν μπορούμε να μιλάμε για ανταγωνιστικό προϊόν στον τουρισμό, αν οι πολίτες οι ίδιοι δεν είναι ικανοποιημένοι από τους τόπους τους. Δεν απειλείται (μόνο) ο τουρισμός από την κλιματική κρίση, η ποιότητα της ζωής μας απειλείται.
Η κ. Ιωάννα Δρέττα είναι πρόεδρος της Marketing Greece, πρώην υπουργός Τουρισμού.
