Ενα ερώτημα που δύσκολα θα περάσει από τη σκέψη μας με όσα γράφονται και ακούγονται για τη φθορά και την έλλειψη συντήρησης του στεγάστρου «Καλατράβα» στο ΟΑΚΑ, το οποίο υπήρξε μάλλον το εμβληματικότερο έργο των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 στην Αθήνα.
Βεβαίως έχουν προηγηθεί εδώ και πολλά χρόνια ειδήσεις για την κακή τύχη άλλων ολυμπιακών έργων, τα οποία αφέθηκαν στην κακή μοίρα για να λαφυραγωγηθούν στη συνέχεια και να απομείνουν ρημάδια με όρθιους τοίχους. Για το στέγαστρο όμως του ΟΑΚΑ υπήρχε ελπίδα να έχει άλλη τύχη, αφού είναι το εθνικό στάδιο της χώρας και «εκπροσωπεί» την Ελλάδα σε διεθνείς αθλητικές συναντήσεις. Επίσης, καθημερινά αθλούνται εκεί επαγγελματίες αθλητές αλλά και στον περιβάλλοντα χώρο, πολλοί ερασιτέχνες κάθε ηλικίας.
Να ξανάρθουμε όμως στην έννοια της σκουριάς για να εξηγήσουμε τη σχέση της απειλούμενης κατάρρευσης ενός δημοσίου έργου με τη Δημοκρατία. Με το πολίτευμά μας δηλαδή που λειτουργεί μέσω των εκπροσώπων μας αλλά παράλληλα απαιτεί και τη δική μας ειλικρινή συνεισφορά και φροντίδα.
Αρχικώς κοινή αποδοχή είναι ότι όλα φθείρονται εάν δεν φροντιστούν, είτε τα άμεσα με τα πρακτικά τους οφέλη όπως τα δημόσια έργα, είτε τα έμμεσα με τη συμβολική και ηθική στήριξη που μας παρέχουν, όπως η εύρυθμη και ειλικρινής λειτουργία της Δημοκρατίας.
Ζήσαμε τους τελευταίους μήνες απερίγραπτες φυσικές καταστροφές που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή αλλά και με την αδράνεια (να το πούμε πάρα πολύ κομψά) του κρατικού μηχανισμού. Οπως και να ‘ναι, ελληνικά – νατοϊκά πυρομαχικά (επίγειας φύλαξης βέβαια) να καίγονται και να σκάνε, είναι βαθύτατα απογοητευτικό για πολλούς λόγους.
Σχεδόν από την ίδρυση του κράτους μας, φροντίζουμε το δικό μας, ενώ το δημόσιο, το κοινό, αυτό που είναι για όλους δηλαδή, δεν είναι κανενός. Δεν ανήκει σε κανέναν, για να το φροντίσει. Ασχέτως εάν ο αέρας που αναπνέουμε είναι απολύτως αναγκαίος σε όλους μας, εντούτοις δεν χρήζει φροντίδας. Ασχέτως εάν η θάλασσα και τα δάση είναι οι ζωοδότες του ανθρώπου, πάλι δεν αισθάνεται το σύνολο ότι χρήζουν φροντίδας.
Ισως, στην Ελλάδα χρήζει φροντίδας μόνον ό,τι έχει άμεσες απολαβές και χρήσεις. Μόνον ό,τι εν θερμώ αποδίδει και όχι ό,τι εν καιρώ θα αποδώσει. Δεν χρήζουν έτσι οργανωμένης φροντίδας τα κάθε λογής σύμβολα παρότι ταυτοποιούν το κοντινό μας παρελθόν και το ιστορικό μας βάθος.
Χάνεται η ήπια σύνδεση με το έως πρότινος ενεργό παρελθόν, καταργούνται δηλαδή οι παλιές ταυτότητες χωρίς το τρέχον να φτάσει να γίνει ιστορία μας. Χάθηκε το manual του στεγάστρου και κοντεύουμε να χάσουμε το manual της Δημοκρατίας.
Σχεδόν από την ίδρυση του κράτους μας, φροντίζουμε το δικό μας, ενώ το δημόσιο, το κοινό, αυτό που είναι για όλους δηλαδή, δεν είναι κανενός.
Οταν απομακρυνθήκαμε από τη στειρότητα του συντηρητικού σχολείου των παρελθουσών δεκαετιών, ανακουφιστήκαμε και ελπίσαμε ότι τα παλιά σύμβολα θα αναδειχθούν πλέον και θα ανανεωθούν μέσω μελέτης και ποιοτικής έρευνας και θα πάρουν τη θέση τους, μαζί με τα νέα, στο διηνεκές.
Αντί αυτού, η ροή του χρόνου οδήγησε τα πατριωτικά σύμβολα αφρόντιστα στη σκουριά. Επετράπη έτσι μια προχειρότητα στην εφαρμογή τους, ώστε να γίνονται λάφυρα στα χέρια και στον λόγο της άκρας Δεξιάς και πολύ συχνά να υφίστανται τον χλευασμό της άκρας Αριστεράς, παρά το γεγονός ότι όλα συνδέονται και με τη δημοκρατία και με θυσίες.
Μια αντίστοιχη τύχη έχουν στον τόπο μας και τα μνημειώδη δημόσια έργα. Κατασκευές που τις αισθανθήκαμε ως τεκμήρια του εκδυτικισμού μας και που αναζητήσαμε στη χρήση τους το συχνά χαμένο μας μισό του δυτικού και ευρωπαϊκού εαυτού μας.
Τι να είναι αυτό που μας «δυναμώνει» όταν χαλάμε τα σπουδαία μας πολιτικά και εθνικά σύμβολα. Μήπως είναι η πλέον στείρα και αδιέξοδη πατροκτονία; Μήπως την ιστορία την αισθανόμαστε ως προσωπική και όχι κοινή υπόθεση, άρα την κόβουμε και τη ράβουμε στα μέτρα μας; Πώς θα σταθεί η σχέση με τη Δημοκρατία εάν δεν φροντιστεί;
Οταν είναι κάτι καλό είναι ελληνικό και όταν στραβώνει φταίει ο Καλατράβα ή η άδεια πέργκολας. Τόπος που λείπει το μέτρο είναι η χώρα μας και τόπος που θριαμβεύει η κατανάλωση. Κι όμως τα φροντισμένα μουσεία, η βαθιά εκπαίδευση στην ιστορία, η φιλότιμη και φροντισμένη σπουδή, η επαφή μας με την ουσία της φύσης, γεννούν σκέψη και ηπιότητα, όσο και δημιουργικότητα στις ζωές τόσο των νέων όσο και των ωριμοτέρων.
Οσο η συντήρηση και η πάλη κατά της σκουριάς, των μεγάλων δημόσιων έργων, ανήκει στο κράτος, όπως και η ασφάλειά μας, άλλο τόσο η πάλη με τη σκουριά της ζωής μας και της Δημοκρατίας μας ανήκει σε εμάς. Ανήκει σε εμάς η υποχρέωση να εξηγούμε ότι τίποτα δεν είναι δεδομένο και υπάρχουν τρόποι για αυτό. Φτάνει να φύγουμε από την ασφάλειά μας και να κρατάμε τη σκέψη μας διαρκώς σε λειτουργία με ό,τι αντισκωριακό μας βρίσκεται. Πρώτο και κύριο, ο σεβαστικός διάλογος με το δικό μας παρελθόν, τόσο το προσωπικό όσο και το κοινό.
Ο κ. Τάσος Σακελλαρόπουλος είναι ιστορικός, υπεύθυνος των ιστορικών αρχείων του Μουσείου Μπενάκη.
