Τώρα που οι δημοτικές εκλογές ανήκουν στο παρελθόν, αξίζει να διατυπωθεί ένα σχόλιο για την Αθήνα. Κατ’ αρχάς, η μεγάλη αποχή ήταν πανελλαδικό φαινόμενο που μπορεί να αποδοθεί και στην κόπωση των πολιτών από τις συνεχείς εκλογές. Παράλληλα, η θετική διάσταση ενός ασυνήθιστα πολιτισμένου προεκλογικού αγώνα δεν είναι άσχετη με την αποχή. Μπορεί να μη μας αρέσει, αλλά είναι γεγονός πως η πόλωση και η τοξικότητα κινητοποιούν. Το πιο ενδιαφέρον ερώτημα, όμως, αφορά την ήττα του Κώστα Μπακογιάννη – το αποτέλεσμα ήταν λιγότερο νίκη του αουτσάιντερ Χάρη Δούκα και περισσότερο ήττα του μεγάλου φαβορί, του απερχόμενου δημάρχου.
Μια περιήγηση στα ΜΜΕ και τα κοινωνικά δίκτυα αναδεικνύει την πιθανότερη ίσως εξήγηση της ήττας: τον Μεγάλο Περίπατο. Ολοι σχεδόν θεώρησαν την παρέμβαση αυτή προβληματική, πανάκριβη και εν γένει αχρείαστη. Ο Μεγάλος Περίπατος εξελίχθηκε σε όχημα απόρριψης του Μπακογιάννη. Από ένα σημείο και μετά μετατράπηκε σε χιονοστιβάδα, οδηγώντας σε απανωτές παλινωδίες και αστοχίες. Στο τέλος φαινόταν να μην πιστεύει ούτε ο ίδιος σε ένα έργο που κατέληξε ως απλή διαπλάτυνση και ανακατασκευή πεζοδρομίων. Αποκομμένος από την ουσία του, ο Μεγάλος Περίπατος έγινε σύμβολο αποτυχίας, παράδειγμα προς αποφυγή.
Ηταν αναμφίβολα ένα έργο που επικοινωνήθηκε άσχημα και εκτελέστηκε στραβά. Οι εξηγήσεις που δόθηκαν ήταν ασαφείς, ενώ λίγοι κατανόησαν την ιδέα της πιλοτικής εφαρμογής – ακόμη και σήμερα πολλοί πιστεύουν πως η παρέμβαση αφορούσε το βάψιμο του οδοστρώματος και τις ζαρντινιέρες. Η εικόνα ενός εγκαταλελειμμένου για μήνες εργοταξίου υπήρξε καθοριστική ως προς τη συνολική πρόσληψη του έργου. Το προεκλογικό σπριντ για την ολοκλήρωσή του ενίσχυσε την κακή εικόνα, ιδίως στον βαθμό που το τελικό αποτέλεσμα αποδείχθηκε αναντίστοιχο με το ύψος των αρχικών φιλοδοξιών. Καλά τα καινούργια πεζοδρόμια, είπαν πολλοί, αλλά προς τι τόση φασαρία γι’ αυτό το (κυριολεκτικά) πεζό αποτέλεσμα;
Το πιο ενδιαφέρον ερώτημα αφορά την ήττα του Κώστα Μπακογιάννη – το αποτέλεσμα ήταν λιγότερο νίκη του αουτσάιντερ Χάρη Δούκα και περισσότερο ήττα του μεγάλου φαβορί.
Τίποτα απ’ όλα αυτά όμως δεν σημαίνει πως το σκεπτικό της παρέμβασης, που συνδέεται άλλωστε με το πολύ πετυχημένο πρόγραμμα ενοποίησης των αρχαιολογικών χώρων, ήταν λανθασμένο. Η αφαίρεση δημοσίου χώρου από τα αυτοκίνητα και η απόδοσή του στους πεζούς είναι αυτονόητο μέτρο σε μια πόλη που χαρακτηρίζεται από έλλειψη δημοσίου χώρου. Παντού στον κόσμο η παρουσία των αυτοκινήτων περιορίζεται για να μειωθεί η μόλυνση του αέρα και η θερμοκρασία και παντού η διαχείριση του κέντρου των πόλεων ως κυκλοφοριακών κόμβων περνάει στο παρελθόν. Παντού οι πολίτες ανακαλύπτουν την αξία του περπατήματος για την ευεξία και υγεία τους. Ομως οι αλλαγές αυτές απαιτούν επικοινωνία σε βάθος, δηλαδή εκπαίδευση. Μόνο έτσι θα περάσουμε από τις αντιλήψεις του χθες, που τοποθέτησαν στην κορυφή τη μετακίνηση με το αυτοκίνητο, στις πολιτικές του αύριο, που ευνοούν τις μαζικές συγκοινωνίες και τα εναλλακτικά μέσα. Και μόνο έτσι θα αποδεχθούν οι πολίτες το βραχυχρόνιο ξεβόλεμα που προκύπτει και από τέτοιας κλίμακας έργα και από τις αλλαγές των συνηθειών, ώστε να επιτευχθεί το μακροπρόθεσμο κέρδος που είναι πιο ανθρώπινες πόλεις και εντέλει καλύτερη ποιότητα ζωής.
Τι έβλαψε τελικά τον Κώστα Μπακογιάννη περισσότερο; Η ορθή του απόφαση να υλοποιήσει ένα φιλόδοξο όραμα και η επιδίωξή του για μια εμβληματική τομή; Ή η κακή επικοινωνία και η άστοχη εκτέλεση; Η απάντηση έχει ιδιαίτερη σημασία γιατί θα ήταν πραγματικά κρίμα να συγκρατήσουμε τελικά το μάθημα πως οι μεγάλες αστικές παρεμβάσεις που ξεβολεύουν πολύ κόσμο τιμωρούνται πολιτικά. Κάτι τέτοιο θα ενίσχυε τον συντηρητισμό και την αδράνεια από την οποία γενικά πάσχουμε και θα οδηγούσε μελλοντικούς πολιτικούς ηγέτες στον δρόμο της απουσίας οραμάτων, της κενολογίας, της απραξίας και εντέλει της τελμάτωσης. Ή, για να το πω διαφορετικά, στον δρόμο που μας οδήγησε στην καταστροφή το 2009.
O κ. Στάθης Ν. Καλύβας είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης, κάτοχος της έδρας Gladstone στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.