Βουλιαράτες: Ανέλαβα στα Τίρανα τον Φεβρουάριο του 1999. Η 25η Μαρτίου εορτάστηκε με λαμπρότητα και με την καθιερωμένη μεγάλη δεξίωση της πρεσβείας μας. Αποφασίσαμε ο εορτασμός της 28ης Οκτωβρίου να γίνει εκεί όπου έχει πραγματικό νόημα ιστορικής μνήμης και θυσίας. Η 28η Οκτωβρίου 1999 σε Βουλιαράτες, Δερβιτσάνη και Αργυρόκαστρο ήταν μια μοναδική εμπειρία. Νιώθεις πόσο τιμημένος είσαι που εκπροσωπείς την Ελλάδα στην Αλβανία. Παρών και ο αείμνηστος Κάρολος Παπούλιας, πρωτεργάτης της ελληνο-αλβανικής προσέγγισης στη δεκαετία του ’80.
Η δοξολογία έγινε στον ιστορικό Ναό του Αγίου Αθανασίου. Περπατήσαμε μέχρι τους Βουλιαράτες. Στο μοναδικό τότε κοιμητήριο, λίγα τα τακτοποιημένα μνήματα των Ελλήνων πεσόντων. Λόγω της εχθρικής στάσης των Τιράνων, η αναζήτηση, περισυλλογή και ταφή των οστών ξεκίνησε με μεγάλα πολιτικά εμπόδια και δυσκολίες περίπου εβδομήντα χρόνια αργότερα. Επί δεκαετίες ήταν κυρίαρχες η καχυποψία και η πολιτική διακρίσεων των ηγετών της Αλβανίας ακόμη και έναντι των νεκρών Ελλήνων. Χιλιάδες παραμένουν ακόμη άταφοι. Διαφορετική η στάση τους απέναντι στην Ιταλία και στους νεκρούς της στο αλβανικό μέτωπο. Με απούσα έναντι των Ελλήνων ανάλογη ενσυναίσθηση, ο Ισμαήλ Κανταρέ αναφέρεται στην περισυλλογή των οστών των Ιταλών στο βιβλίο «Ο στρατηγός της νεκρής στρατιάς».
Κατάθεση στεφάνων, ομιλίες. Κόμπος στον λαιμό. Δύσκολο να ελέγξεις το συναίσθημα. Βλέπεις κάτω τον κάμπο της Δρόπολης. Ατενίζεις απέναντι τα ματωμένα το 1940-41 βουνά. Εκεί γράφτηκε το Επος. Η σκέψη τρέχει σε εκείνους που εξακολουθούν να βρίσκονται άταφοι εκεί. Για πόσο ακόμη; Σε εκείνους επίσης που τραυματίστηκαν και μεταφέρθηκαν στο στρατιωτικό χειρουργείο που είχε στηθεί στην Ιερά Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου Βελλάς στο Καλπάκι. Ανάπηροι πολέμου πια, είχαν ως απαραίτητο στήριγμα στη ζωή τους τις πατερίτσες, το μπαστούνι, το βαρύ δερμάτινο «μηχάνημα» που στήριζε το τραυματισμένο και λειψό πόδι και την ειδική καρέκλα. Νοερά αντικρίζεις και τον δικό σου πατέρα.
Χειμάρρα: Η σκέψη ταξιδεύει από Πρεμετή, Κορυτσά, Αργυρόκαστρο, Κλεισούρα, Τεπελένι, 731 και από τους Αγίους Σαράντα στη Χειμάρρα. Εκεί η Ερμιόνη Μπρίγκου φύλαγε τα μνήματα έξι Ελλήνων στρατιωτών που σκοτώθηκαν το 1941. Εκεί όπου λένε ότι όσο βαθιά και αν σκάψεις, αίμα Ελλήνων θα βρεις. Εκεί όπου ο πρωθυπουργός της Αλβανίας εφαρμόζει σήμερα πολιτικές του Ενβέρ Χότζα. Εκεί όπου ο εκλεγμένος δήμαρχός της παραμένει φυλακισμένος. Εκεί όπου τώρα εξελίσσεται στατιστική εθνοκάθαρση της ελληνικής μειονότητας μέσω της απογραφής. Εκεί νοερά γιορτάζουμε τη φετινή επέτειο. Εχοντας ταυτόχρονα χρέος να μη λησμονούμε το νόημα και τη σημασία της επιγραφής «Χειμάρρα» στο Μνημείο του Αγνωστου Στρατιώτη.
Ο κ. Αλέξανδρος Π. Μαλλιάς διετέλεσε πρέσβης της Ελλάδος στην Αλβανία.