Τι εννοούμε όταν λέμε «η γενιά του Πολυτεχνείου»; Αναφερόμαστε σε όσους σήμερα έχουν συμπληρώσει το 65ο έτος της ηλικίας τους και τον καιρό εκείνο ήσαν φοιτητές; Ή μήπως μόνον σε όσους συμμετείχαν στην εξέγερση; Λέμε η γενιά του ’22, η γενιά του ’40, η γενιά του Εμφυλίου και η συγγραφική γενιά του ’30. Ο προσδιορισμός μιας ηλικιακής ομάδας του πληθυσμού ως «γενιάς» προϋποθέτει και συνεπάγεται ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά κοινωνικής συμπεριφοράς. Και είναι αυτά τα χαρακτηριστικά που, ασχέτως χαρακτήρα ή προσωπικότητας, της επιτρέπουν να επηρεάσει το κοινωνικό σύνολο. Πενήντα χρόνια μετά, νομίζω ότι ήρθε η ώρα να αναρωτηθούμε αν αυτή η περίφημη γενιά λειτούργησε ως γενιά και επηρέασε τη δημοκρατία της Μεταπολίτευσης ή αν πρόκειται για ένα φανταστικό κατασκεύασμα το οποίο επέβαλε ορισμένα πρότυπα συμπεριφοράς, κυρίως πολιτικής. Ποια είναι η παρακαταθήκη της; Ποια είναι η σκέψη που κατέθεσε για την ελληνική κοινωνία ώστε να την κάνει να ξεχωρίζει από όσους προηγήθηκαν ή όσους ακολούθησαν; Το αίτημα για «ελευθερία» διαχύθηκε σε όλον τον κορμό της ελληνικής κοινωνίας με αποτέλεσμα κανείς να μην μπορεί να ισχυρισθεί σήμερα πως συνιστά δικό της ιδιαίτερο χαρακτηριστικό. Το αίτημα για «παιδεία» το ακύρωσαν οι ίδιοι που το διεκδίκησαν, όταν ήρθε η πεπρωμένη ώρα τους να γίνουν δάσκαλοι και καθηγητές. Οσο για το «ψωμί», αυτό ήταν ένας αναχρονισμός ούτως ή άλλως. Η Ελλάδα του 1973 μπορεί να υπέφερε από τη δράκα των αμόρφωτων καραβανάδων που την κυβερνούσε, όμως δεν πεινούσε. Η «γενιά του Πολυτεχνείου», όμως, ποιο πολιτισμικό αποτύπωμα άφησε; Για ποιον λόγο, λοιπόν, μιλάμε για γενιά; Η γενιά του Μάη του ’68 δημιούργησε μια νοοτροπία που επηρεάζει τις δυτικές κοινωνίες έως σήμερα ακόμη. Δημιούργησε έργα που φέρουν τη σφραγίδα της; Τι σχέση έχει ο Τζουμάκας με τον μακαρίτη φίλο Σταύρο Τσακυράκη; Η «γενιά του Πολυτεχνείου» είναι μια επινόηση της Μεταπολίτευσης η οποία επέτρεψε στα κόμματα της Αριστεράς να επιβάλουν τον κυρίαρχο μύθο τους. Τους έδωσε το δικαίωμα να ταυτίσουν τη δημοκρατία με την Αριστερά, με αιχμή του δόρατος τον αντιαμερικανισμό. Γι’ αυτό και πενήντα χρόνια μετά εξακολουθούν να περιφέρουν το σκήνωμά της έως την αμερικανική πρεσβεία.
Δεν έχω την πρόθεση να υποτιμήσω την εξέγερση του 1973. Απλώς να επισημάνω ότι οι φίλοι μου που ήσαν εκεί μέσα –εγώ έλειπα στο Παρίσι– δεν υποψιάζονταν καν ότι κάποιοι θα τους αναγορεύσουν σε γενιά, θα τους πακετάρουν δηλαδή για να τους βγάλουν στην πολιτική αγορά. Ορισμένοι το αξιοποίησαν. Οι πιο σοβαροί όμως, και οι πιο έντιμοι, αρνήθηκαν τη συσκευασία και ακολούθησαν ο καθένας τον προσωπικό του δρόμο. Τουλάχιστον, αν μη τι άλλο, διέσωσαν την αξιοπρέπειά τους.