Ο εκλογικός θρίαμβος του ακροδεξιού Γκερτ Βίλντερς στην Ολλανδία –ασχέτως αν αυτό αρκεί για να γίνει πρωθυπουργός– είναι άλλη μια προειδοποίηση πως όσο κι αν η Ευρωπαϊκή Ενωση αντιμετωπίζει σοβαρότατες εξωγενείς προκλήσεις, ο μεγαλύτερος κίνδυνος βρίσκεται εντός των τειχών. Αυτός δεν είναι μόνο η ανάδυση ακραίων δυνάμεων που δεν ενδιαφέρονται για τις αξίες και τη συλλογική ισχύ της Ε.Ε., είναι κυρίως το ότι δεν βρίσκουν απέναντί τους αντιπάλους ικανούς να τις αναχαιτίσουν. Δεν έχει γίνει ευρύτερη συνείδηση ότι η διαμάχη δεν είναι πια μεταξύ κομμάτων που εκφράζουν διαφορετικές αποχρώσεις μιας ενιαίας πολιτισμικής παράδοσης. Σήμερα, η σύγκρουση είναι μεταξύ της φιλελεύθερης δημοκρατίας (όπου κόμματα εναλλάσσονται στην εξουσία και οι κρατικοί θεσμοί υπηρετούν το σύνολο των πολιτών) και δυνάμεων που βασίζονται σε ένα-δύο επίκαιρα ζητήματα για να ανέλθουν στην εξουσία και μετά καταπιάνονται με την υπονόμευση θεσμών και διαδικασιών, επενδύουν στον διχασμό και τη μισαλλοδοξία για να ενισχύσουν τη θέση τους. Αυτό συνεπάγεται διάρρηξη των δεσμών με εταίρους που δεν συμμερίζονται τις ίδιες αυταρχικές μεθόδους. Ετσι, αυξάνεται ο αριθμός πολιτικών δυνάμεων –και κυβερνήσεων– που θεωρούν την ενοποίηση της Ευρώπης όχι ως μοναδικό τρόπο για να αντέξουν τα έθνη της τις δυσκολίες της εποχής, αλλά ως εμπόδιο στη δική τους εθνική (δηλαδή προσωπική) δόξα. Η αναμόχλευση παθών για πολιτικό όφελος, η στοχοποίηση κάποιων ομάδων (μεταναστών, μειονοτήτων, μελών της «ελίτ», πρώην συντρόφων κ.ά.) πάντα αποφέρουν πολιτικά κέρδη, όμως δεν λύνουν ουσιαστικά προβλήματα που απαιτούν αλληλεγγύη, υπομονή και κοινή στρατηγική.
Η διαφαινόμενη τραγωδία της εποχής μας είναι ότι ενώ η Ε.Ε. πέτυχε να ενώσει δυνάμεις που έως τότε μάχονταν συνεχώς μεταξύ τους, σήμερα η ήπειρος παραδίδεται σε μια περίεργη κόπωση, σε μια δυσεξήγητη έλλειψη μαχητικότητας. Ελάχιστοι πολιτικοί, διανοούμενοι και άλλα δημόσια πρόσωπα δείχνουν διάθεση να πολεμήσουν για το όραμα της Ενωσης. Οσο οι «φυγόκεντρες» δυνάμεις ενισχύονται (ενίοτε με ενθάρρυνση από ξένους παράγοντες), η λύση δεν είναι τόσο να αντιμετωπιστούν στα πεδία που αυτές ορίζουν (μεταναστευτικό, νόμος και τάξη, κ.ά.), αλλά να ενωθούν όσοι πολιτικοί και πολίτες κατανοούν ότι η διάλυση των ευρωπαϊκών κεκτημένων (στη χώρα τους, στην Ευρώπη) δεν είναι απλώς μια εκλογική ήττα, αλλά σημάδι της παρακμής ενός πολιτισμού.
