Η φετινή σύνοδος κορυφής των Ηνωμένων Εθνών για το κλίμα πέτυχε μια συμφωνία που μπορεί να φαίνεται άτολμη, αλλά δεν ήταν καθόλου αυτονόητη ή ασήμαντη. Τα συμπεράσματα της COP28 στο Ντουμπάι καλούν για πρώτη φορά τις περίπου 200 χώρες που τα υπογράφουν να επιταχύνουν τη μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα, με ένα «δίκαιο, εύρυθμο και ισότιμο τρόπο». Ανάλογα δηλαδή με το πόσο εξαρτημένες είναι από αυτά, αν είναι μικρές ή μεγάλες, φτωχές ή πλούσιες, λιγότερο ή περισσότερο ρυπογόνες…
Το κείμενο βέβαια δεν είναι δεσμευτικό και τα μικρά νησιωτικά έθνη που απειλούνται περισσότερο από την κλιματική αλλαγή, όπως και εκείνα που ηγούνται της ενεργειακής μετάβασης, ζητούσαν μια πιο τολμηρή διακήρυξη απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα. Η Ευρωπαϊκή Ενωση, οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Αυστραλία και ο Καναδάς προωθούσαν μια διατύπωση που θα ζητούσε τη σταδιακή τους απόσυρση. Σ’ αυτό αντιτάχθηκαν πετρελαιοπαραγωγές χώρες, όπως η Σαουδική Αραβία και το Ιράκ, αλλά και μεγάλες αναπτυσσόμενες οικονομίες όπως η Ινδία και η Νιγηρία.
Η διαφορά δεν έχει μόνο συμβολική σημασία. Η ενεργειακή κρίση, η ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας, αλλά και η αύξηση του πληθυσμού επιτείνουν τις ενεργειακές ανάγκες παγκοσμίως και ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας επισημαίνει ότι η ζήτηση για τα ορυκτά καύσιμα θα κορυφωθεί μέσα στην τρέχουσα δεκαετία, προτού αρχίσει να υποχωρεί. Καθώς την ίδια στιγμή αναπτύσσονται δυναμικά οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, εκτιμά ότι μέχρι το 2030 το ποσοστό των ορυκτών καυσίμων στο ενεργειακό μείγμα θα υποχωρήσει στο 73% από 80% σήμερα. Χωρίς νέα μέτρα περιορισμού των εκπομπών ρύπων, ωστόσο, αυτό δεν θα είναι αρκετό για να επιτευχθούν οι στόχοι για συγκράτηση της ανόδου της θερμοκρασίας μέχρι το 2050. Μπορεί η απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα να μην είναι εφικτή ακόμη, αλλά η μετάβαση θα πρέπει να επιταχυνθεί.
Οι στόχοι που έθεσε η COP28 δεν είναι υπέρμετρα φιλόδοξοι: επαναλαμβάνει τις δεσμεύσεις του Παρισιού για μηδενικές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα μέχρι το 2050, υιοθετεί την πρόταση της Ευρωπαϊκής Ενωσης για τριπλασιασμό των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας μέχρι το 2030 και προβλέπει μια γενική υπόσχεση για μέτρα μείωσης των εκπομπών μεθανίου. Αλλά και μόνο συμβολικά, το γεγονός ότι αυτά αποφασίστηκαν σε μια παγκόσμια σύνοδο υπό την προεδρία του υπουργού Πετρελαίου μιας πετρελαιοπαραγωγού χώρας, διευρύνει την ισχύ τους σε ολόκληρο τον κόσμο.
Κυρίως, η COP28 ζήτησε από όλες τις χώρες να σχεδιάσουν μέσα στα επόμενα δύο χρόνια την πολιτική τους για το πώς θα μειώσουν τις εκπομπές ρύπων μέχρι το 2035. Δίνει μια ελπίδα αυτό ότι η ενεργειακή μετάβαση θα επιταχυνθεί τα επόμενα χρόνια, με ουσιαστικότερη συμμετοχή των αναπτυσσόμενων χωρών. Διότι σε μια κατεξοχήν υπερεθνική πρόκληση, όπως είναι η κλιματική αλλαγή, η απάντηση μόνο παγκόσμια μπορεί να είναι.
* Η κ. Κατερίνα Σώκου είναι Nonresident Senior Fellow στο Atlantic Council και ερευνήτρια Εξωτερικού στο ΕΛΙΑΜΕΠ, Εδρα Θεοδώρου Κουλουμπή για τις Ελληνοαμερικανικές Σχέσεις.