Πολλοί δήλωσαν μπερδεμένοι και άλλοι ήταν εκνευρισμένοι από την εισαγωγή των νέων, χρωματιστών τιμολογίων ρεύματος που ανακοίνωσε η κυβέρνηση. Εκ πρώτης μοιάζει λογικό. Ολοι έχουμε συνηθίσει στην ενιαία τιμή και η πολυχρωμία του κ. Θόδωρου Σκυλακάκη φαντάζει με «καψώνι σε αθώους καταναλωτές».
Κακώς εκνευρίζονται όσοι νοσταλγούν «τα χρόνια τα παλιά», τότε που τα τιμολόγια ήταν μονόχρωμα και η τιμή σταθερή. Με το νέο σύστημα μπορούν να μην αλλάξουν τίποτε. Μπλε τιμολόγιο είχαν (ήτοι: σταθερή και υψηλή χρέωση kWh για τον χρόνο της σύμβασης) και με το μπλε μπορούν να συνεχίσουν να πορεύονται. Απλώς τώρα δεν τους επιβάλλεται και πρέπει να το επιλέξουν.
Οι αντιδράσεις μάλλον οφείλονται σε αυτό που ο Aμερικανός καθηγητής Ψυχολογίας Μπάρι Σουάρτζ ονόμασε «το παράδοξο της επιλογής», όπως είναι και ο τίτλος του βιβλίου του. «Οι πολλές επιλογές», είπε σε μια ομιλία, «έχουν αρνητικές επιπτώσεις στους ανθρώπους. Η μία επίπτωση, κατά παράδοξο τρόπο, είναι ότι επιφέρει παραλυσία μάλλον παρά απελευθέρωση. Με τόσο πολλές εναλλακτικές επιλογές, οι άνθρωποι το βρίσκουν πολύ δύσκολο να κάνουν έστω και μία επιλογή. (…) Η δεύτερη συνέπεια είναι ότι ακόμα κι αν τα καταφέρουμε να ξεπεράσουμε την παραλυσία και να κάνουμε κάποια επιλογή, καταλήγουμε να είμαστε λιγότερο ικανοποιημένοι απ’ το αποτέλεσμα της επιλογής μας απ’ ό,τι θα ήμασταν αν είχαμε λιγότερες εναλλακτικές…».
Ο μηχανισμός της δυστυχίας, κατά τον Σουάρτζ, είναι απλός: οι πολλές επιλογές δημιουργούν έστω κατά φαντασίαν πολλές καλύτερες επιλογές. «Η κατά φαντασίαν καλύτερη επιλογή σε οδηγεί να μετανιώσεις για την αρχική σου επιλογή κι αυτή η μεταστροφή μειώνει την ευχαρίστηση που ένιωσες όταν την έκανες, ακόμα κι αν ήταν μια σωστή απόφαση. (…) Οταν υπάρχουν πολλές εναλλακτικές επιλογές είναι εύκολο να επινοείς θετικές πλευρές των επιλογών που είχες και τελικά δεν έκανες, και αυτό σ’ αφήνει λιγότερο ικανοποιημένο από την επιλογή που τελικά έκανες» (Barry Schwartz, «The Paradox of Choice», ομιλία στο TedGlobal 2005, μτφρ. Παναγιώτης Παπουτσής, Δήμητρα Παπαγεωργίου).
Αυτό το παράδοξο ζούμε και με τα χρωματιστά τιμολόγια. Το δικαίωμα της επιλογής γίνεται άχθος για όσους απλώς βολεύονται με τα συστήματα που κάποιος άλλος λαμβάνει αποφάσεις για τη ζωή τους και την τσέπη τους. Είναι «Ο φόβος μπροστά στην Ελευθερία» που έγραψε πριν από έναν αιώνα ο Εριχ Φρομ. Την ελευθερία των ανθρώπων να διαλέγουν.
Καλή χρονιά με περισσότερη ελευθερία και πολλές επιλογές…
