Η Μόνα Λίζα πρωταγωνιστεί σε ένα από τα μεγαλύτερα μουσεία του κόσμου επειδή είναι ένα επίτευγμα της ανθρώπινης δημιουργικότητας. Η παρουσία της μας υπενθυμίζει σε ποια άκρα μπορεί να φθάσει η ευαισθησία. Το αινιγματικό της μειδίαμα μας υπενθυμίζει πως η ανθρώπινη ύπαρξη, όσο κι αν την εξερευνήσεις, παραμένει ανεξήγητη. Η Μόνα Λίζα είναι στόχος ζωής, όπως η Αφροδίτη της Μήλου και τα άλλα αριστουργήματα. Η αξία τους δεν είναι μόνον αισθητική και σίγουρα δεν είναι μόνον ιστορική. Δεν χρειάζεται να ξέρεις ποιος ήταν ο Ντα Βίντσι, πότε έζησε και υπό ποιες συνθήκες τη ζωγράφισε, για να τραβήξει το βλέμμα σου, να διακόψει έστω για μερικά λεπτά τη ροή του χρόνου της καθημερινότητας. Και γι’ αυτό έχει και ηθική αξία. Αυτή δεν μπορούν να αναγνωρίσουν άνθρωποι σαν αυτά τα δύο κορίτσια που την περιέλουσαν με σούπα τις προάλλες. Το μπλουζάκι της μιας έγραφε «Διατροφική απάντηση». Τρέχα γύρευε τι μπορεί να σημαίνει αυτό στο μυαλουδάκι της. Δεν έχει σημασία. Σημασία έχει ότι μπορεί η ίδια η πράξη να είναι μεμονωμένη, όμως η νοοτροπία που την υποστηρίζει είναι ευρέως διαδεδομένη. Με έναν τίτλο θα τη χαρακτήριζα: απαξίωση του πολιτισμού μας. Αδιαφορία για τα επιτεύγματά του, εξίσωση της μεγαλοφυΐας που γενναιόδωρα παρήγαγε με τη μετριότητα της δικής μας ζωής. Ο κλέφτης ή ο αρχαιοκάπηλος που αφαιρεί αριστουργήματα της τέχνης δι’ ίδιον όφελος τους προσθέτει υπεραξία. Ακόμη και ο Ελγιν προσέθεσε υπεραξία στη γλυπτική του Φειδία. Oπως και η διεκδίκησή τους από το ελληνικό κράτος. Οι δύο ταλαίπωρες που έλουσαν με σούπα την Τζοκόντα ήθελαν να δείξουν την περιφρόνησή τους. Λυπάμαι για την εικόνα, όμως, η κατάλληλη τιμωρία τους θα ήταν να τις βάλουν να καθαρίσουν τον προστατευτικό υαλοπίνακα με τη γλώσσα.
Δεν είναι η πρώτη φορά θα μου πείτε. Στις αρχές του εικοστού αιώνα εκλάπη και μέχρι να τη βρουν κατηγόρησαν τον Απολλιναίρ και τον Πικάσο. Πριν από μερικά χρόνια, κάποιος επισκέπτης σε αναπηρικό καροτσάκι τής έριξε οξύ. Η ισχύς των μουσείων δεν εξαρτάται από τα μέτρα φύλαξής τους. Πάντα θα βρεθεί μια τρύπα. Εξαρτάται από τον τρόπο που οι κοινωνίες τα αντιμετωπίζουν. Τα μουσεία είναι οι καθεδρικοί ναοί του πολιτισμού μας. Και τα αριστουργήματα που φιλοξενούν είναι τα ιερά κειμήλιά του. Ας ηθικολογήσω κι εγώ λοιπόν. Η περιφρόνηση των ιερών κειμηλίων του πολιτισμού μας είναι το σύμπτωμα της μεγάλης ασθένειας που ταλαιπωρεί τη Δύση. Η Δύση έχει χάσει την εμπιστοσύνη στον εαυτό της, διότι έχει χάσει το χαμόγελο της Τζοκόντα. Αποτυχία του Διαφωτισμού; Ας το πούμε κι έτσι. Και η λεγόμενη «σύγχρονη» τέχνη, για την οποία ξοδεύονται εκατομμύρια, πόσο έχει συμβάλει στην απαξίωση της Τζοκόντα; Oχι στην υπέρβασή της, στην απαξίωσή της.
