«Καιρό πριν από τα lockdowns του ’20 και ’21 οι άνθρωποι στον δυτικό κόσμο είχαν αρχίσει ν’ απομακρύνονται ο ένας απ’ τον άλλο χωρίς συντονισμό», αυθόρμητα. Αυτό γράφει ο Anton Jager (γεν. 1994) στο δοκίμιό του Hyperpolitik. Ξέρει πολύ καλά για τι πράγμα μιλάει. Για τους περισσότερους από εμάς η εποχή που ο κόσμος ήταν αυθόρμητα κοινωνικός είναι αντικείμενο μελέτης σε αρχεία. Δεν μπορούμε να μιλήσουμε για νοσταλγία. Πώς να νοσταλγήσεις κάτι άγνωστο; Είμαστε τόσο πολύ παιδιά της εποχής μας, που οποιαδήποτε μη κερδισμένη οικειότητα μ’ αγνώστους τη βρίσκουμε «intrusive», μία πολιορκία στην ιερή και υπερτροφική ατομική μας σφαίρα.
Πολλοί άνθρωποι ψάχνουν παρέα στο Ιντερνετ. Μάταιο. Οι εφαρμογές κοινωνικής δικτύωσης μάλλον επιτείνουν την αίσθηση της μοναξιάς (δεν θες να δεις τους παλιούς σου φίλους να χορεύουν κάπου που εσύ είσαι ακάλεστη) και δημιουργούν έντονα συναισθήματα έλξης, απώθησης και σύγκρισης. Οι εφαρμογές για ραντεβού, σεξ και γνωριμίες είναι, όπως μου είπε πρόσφατα φίλος-χρήστης, «πολλή δουλειά». Να μπεις στην εφαρμογή, ν’ αναζητήσεις τον σύντροφο εκείνης της βραδιάς, να γίνεις λίγο αξιοπρεπής (προσωπική υγιεινή, καθαρό σπίτι κ.λπ.). Πολλή δουλειά. Το ΕΜΣΤ σε μία άκρως επιτυχημένη έκθεση προσπάθησε να τα χαρτογραφήσει αυτά τα πράγματα. Η έκθεση λεγόταν Modern Love, η αγάπη στα χρόνια της ψυχρής οικειότητας (2022).
Αλλοι, βρίσκουν παρηγοριά σε forums συζητήσεων, μεγάλες ομάδες στο whatsapp και κλειστά γκρουπ. Εδώ συμβαίνει, μάλλον, και σε μεγάλο βαθμό η τωρινή πολιτική ζύμωση (σύμφωνα με σχετικό άρθρο του Economist, The end of the social network). Σκοτεινά ιντερνετικά σημεία όπου μπορείς πραγματικά να πεις και να ζητήσεις αυτό που επιθυμείς χωρίς να κρίνεσαι. Ηγέτες του YouTube και του βαθέως TikTok. Οι άνθρωποι θέλουν πάλι το υπόγειο του Iντερνετ. Την ήσυχη κρύπτη, όπου σε απολύτως χαμηλούς τόνους –ένα τοπίο εντελώς διαφορετικό από τα ουρλιαχτά στο Facebook– δημιουργούνται σκιερές πολιτικές ενώσεις.
Υπάρχει και κάτι ακόμη πιο περίεργο. Συνορεύει με τα φετίχ. Ορισμένοι ερωτεύονται ρομπότ. Ή ικανοποιούν τις σεξουαλικές τους ανάγκες με AI. Εχουν συναισθήματα στοργής για μηχανές, παίρνουν συμβουλές, κάνουν sexting, ανταλλάσσουν ηχητικά, περνάνε ώρα στη βιντεοκλήση μ’ ένα μηχάνημα που τους λέει πως είναι καλοί και συμπονετικοί, ευγενικοί και με αξία (περιοδικό Κ, «Αγάπησα Ενα Ρομπότ», Γ. Ψωμιάδης). Αυτό το αγοραίο λούσιμο με θετικές, θεραπευτικές λέξεις, αποζητούν και όσοι σέρνονται στα δημοφιλή κανάλια ASMR. Κάποιος άγνωστος σού ψιθυρίζει ότι μπορείς να τα καταφέρεις. Σε ποιο πεδίο; Για ποιο πράγμα; Δεν έχει σημασία. Αυτές οι επαφές είναι μονόλογοι. Είτε μιλάει μονόπλευρα ο εργαζόμενος στο ASMR που χαϊδεύει το μπερδεμένο σου μυαλό, είτε μιλάς μονόπλευρα εσύ στο AI, κι αυτό παθαίνει λογοδιάρροια με θέμα το ερωτικό σας σύμπαν. Δεν είναι τυχαίο που τα μάνγκα (το ιαπωνικό αντίστοιχο του αμερικανικού γκράφικ νόβελ) ασκούν τέτοια έλξη στη γενιά Z. Το μάνγκα είναι μοναχικό, έχει κάτι εσωστρεφές και απροκάλυπτα περίεργο (φυσικά τα λατρεύω).
Υπάρχει αγάπη στον σύγχρονο κόσμο; Νομίζω ναι. Ρομαντική, ζεστή αγάπη που σε δυναμώνει από μέσα. Η Σάλι Ρούνι λέει κάπου πως ναι, οκ, θα έρθει η καταστροφή και η συντέλεια, όμως, αν κάτι μας σώζει είναι αυτός ο ηλίθιος τρόπος μας να νοιαζόμαστε για τους άλλους, να κάνουμε σαν χαζοί όταν μας αρέσει κάποιος (Beautiful World Where Are You?). Το κήρυγμα των θρησκειών γυμνό από διάφορες μεταφυσικές παραδοχές ασκεί έλξη στον βαθμό που καλεί τους ανθρώπους να είναι καλοί κι ευγενικοί, αξιοπρεπείς και αγαπητοί. Ακόμη γράφεται πολλή και καλή ποίηση με βασικό της θέμα το σώμα και τους έρωτες. Ακόμη συγκινείται ο κόσμος από αυτό που μπορεί να κάνει ο έρωτας σ’ έναν άνθρωπο που πονά. Τρέχει στο θέατρο ή διαβάζει τα μεγάλα έργα, γιατί η ανθρώπινη φύση που ερωτεύεται, αγαπά, μισεί και ραδιουργεί παραμένει θέμα και θέαμα απολύτως συγκλονιστικό. Ακόμη ταρακουνιέται το σύμπαν μας όλο μ’ ένα βλέμμα ή ένα μήνυμα, όμως θέλω να σταθώ λίγο στην αγάπη του σκύλου.
«Αποστολή των σκύλων είναι να κηρύττουν την αγάπη. Η αποστολή τους είναι αυτή της χριστιανοσύνης. Να διδάσκουν τους ανθρώπους ότι το σύμπαν το κυβερνά η αγάπη». Αυτά έγραψε το 1910 ο Henry Childs Merwin στο περιοδικό The Atlantic (On Dogs And Men). Προφανώς ο σκύλος σου θέλει να τον ερωτευτείς. Προφανώς και θα κάνει τα πάντα για σένα. Θα σε προστατεύει μ’ έναν πανάρχαιο τρόπο. Οποτε θα κοιμάσαι πλάι του θα είναι σαν να ξαπλώνεις σε σπηλιά. Το βλέμμα του, η γούνα του, έχουν κάτι από τα βάθη των αιώνων.
Και όλο αυτό με κάνει να σκέφτομαι πως όταν ερωτεύεται κανείς πραγματικά, άνθρωπο ή σκύλο ή ρομπότ, όταν αγαπάει όντως, με ένταση, το παιδί του, τη γάτα του, νιώθει στη μέση της ροής του χρόνου. Νιώθει πως ζει εδώ και τώρα, ενώ ταυτόχρονα η ζωή τον υπερβαίνει και τον ξεπερνά με τον γνωστό τρόπο, αλλά είναι σαν όλο αυτό να τσούζει κάπως λιγότερο. Βλέπεις λίγο από το νόημα της ζωής, αυτό θέλω να πω. Δεν υπάρχει πραγματικά modern love, η αγάπη είναι πάντα παλιά.
