Πόσες φορές ακούστηκε η λέξη «λάθος» ως αποδοχή ή καταλογισμός στο συνέδριο για τη Μεταπολίτευση; Αν κυκλώναμε τις πιο χαρακτηριστικές λέξεις, όπως έκανε ο Κέβιν Φέδερστοουν για την περίοδο της κρίσης (ιδιαίτερα το 2015) αναφερόμενος στη στάση που κράτησαν τα κοινοβούλια του Ηνωμένου Βασιλείου, της Γερμανίας και της Ολλανδίας, μπορεί η έκπληξη να ήταν η επανάληψη. Κάθε χώρα, ανάλογα με τη σχέση και την εμπλοκή της, είχε δημιουργήσει ένα σταθερό λεξιλόγιο που μας αφορούσε: ψέματα, διαφθορά, υπευθυνότητα, εγγυήσεις, υποσχέσεις κ.ο.κ. Ο Βρετανός καθηγητής (με τιμητική ελληνική ιθαγένεια), από τους συμμετέχοντες στο συνέδριο, βοήθησε να δούμε την εικόνα της χώρας μας στο εξωτερικό.
Ποιες είναι, όμως, οι λέξεις εκείνες που αποτιμούν την πορεία μας, μισόν αιώνα τώρα, από την αποκατάσταση της Δημοκρατίας; Πολλά τα πολιτικά πρόσωπα, ορισμένα κομβικά, που εμφανίστηκαν στα πάνελ του τριημέρου. Ο νυν και πρώην πρωθυπουργοί, πρώην και νυν υπουργοί, άλλοι σε ήδη ώριμη ηλικία το 1974, άλλοι παιδιά, όπως ο Κυριάκος Μητσοτάκης, ο οποίος ήταν τότε έξι ετών. Αυτή η ηλικιακή συνάντηση και συνομιλία, στον πυκνό χρόνο του συνεδρίου, είχε μιαν αναπάντεχη ιστορική διάσταση: οι βιωματικές αφηγήσεις (μέσα από περιστατικά και πρόσωπα που σφράγισαν και καθόρισαν, στο παρασκήνιο, τις εξελίξεις) άνοιξαν τη βεντάλια των αναγνώσεων. Ηταν η ζωντανή τροφοδότηση της Ιστορίας με ιστορίες. Οι περισσότερες από ανθρώπους που διαδραμάτισαν πολιτικό ρόλο «μέσα στην κουζίνα όταν έκαιγε το λάδι…».
Οι λέξεις που συνοψίζουν, εν μέρει, την αντανάκλαση του πολιτικού συστήματος στον μεταπολιτευτικό καθρέφτη, όπως τις καταγράψαμε, είναι: λαϊκισμός (ενίοτε πολύ τοξικός), μάθαμε/πάθαμε (με ερωτηματικό), πολιτικό/εκλογικό κόστος (βασικός ανασταλτικός παράγοντας κάθε ουσιαστικής μεταρρύθμισης), συναίνεση (εκκωφαντική απουσία). Πώς εξελίχθηκε η ποιότητα της Δημοκρατίας μας; Καλή, στιβαρή ή ελλιπώς θωρακισμένη θεσμικά;
Διαχρονικές, άλυτες, εξισώσεις, δημοσιογραφικές ερωτήσεις που έμειναν αναπάντητες και άλλες που απαντήθηκαν διά της αποφυγής. Λόγος, αντίλογος, σύνθεση, μια μικρή Βουλή, μερικές φορές με αντιπαραθέσεις, πιο χαλαρές όμως γιατί δεν είχαν το βάρος του διακυβεύματος. Γίναμε σοφότεροι; Ισως λίγο πιο επιεικείς. Τα πολιτικά δεν είναι διαφορετικά από τα ανθρώπινα. Ας μην αναζητάμε «υπερήρωες». Θα ξαναβρεθούμε με την «πλάτη στον τοίχο»; Με ή χωρίς ερωτηματικό.