Η απόφαση του οίκου αξιολογήσεων Moody’s να διατηρήσει την πιστοληπτική ικανότητα της Ελλάδας κάτω από την επενδυτική βαθμίδα ήταν μια ηχηρή υπενθύμιση πως τα προβλήματα στο δικαστικό μας σύστημα κοστίζουν ακριβά και σε χρήμα, πέρα από το γεγονός ότι υπονομεύουν την εμπιστοσύνη των πολιτών στους θεσμούς. Μπορεί να σημειώθηκε πρόοδος σε πολλούς οικονομικούς δείκτες τα τελευταία χρόνια, όμως, τα προβλήματα στα οποία εστίασε ο «πιο αυστηρός» οίκος αξιολογήσεων συνεχίζουν να υπονομεύουν την προσπάθεια. Μεταξύ αυτών, σημαντικός ανασταλτικός παράγοντας για επενδύσεις παραμένει η αργή απόδοση δικαιοσύνης, καθώς ουδείς θέλει να δεσμεύσει χρήματα σε χώρα όπου μπορεί να περιμένει δέκα χρόνια προκειμένου να τελεσφορήσει μια υπόθεση. Το πρόβλημα αυτό εντάσσεται σε αυτά της δημόσιας διοίκησης γενικώς.
Το ζήτημα δεν αφορά «περισσότερο» ή «λιγότερο» κράτος, ούτε περισσότερους ή λιγότερους κανόνες. Απαιτεί βελτίωση στην ποιότητα διακυβέρνησης, στις ικανότητες του προσωπικού και στην αποτελεσματικότητα των συστημάτων – σε κεντρικό και περιφερειακό επίπεδο. Δεν αρκούν μόνον αλλαγές σε νόμους και ντιρεκτίβες από τις Βρυξέλλες. Πρέπει να υπάρξει αλλαγή νοοτροπίας, ώστε άνθρωποι της Δικαιοσύνης και της διοίκησης να ενδιαφέρονται –να θέλουν– να λύσουν προβλήματα, να εκπαιδεύονται καταλλήλως, και το σύστημα να προωθεί τους ικανούς. Στη διοίκηση, πρέπει να μεταφέρονται αρμοδιότητες σε ανθρώπους που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή και οι διαδικασίες να είναι απλές και διαφανείς, ώστε να μη «χάνονται» υποθέσεις μεταξύ διαφορετικών γραφείων, να εκλείπουν ευκαιρίες για διαφθορά. Οσο περίεργο και αν ηχεί, στη χώρα μας, θα πρέπει να υπάρχουν περισσότεροι υπάλληλοι εκεί όπου χρειάζονται (όπως στη διαχείριση των αδειών παραμονής μεταναστών, όπου σημειώνονται απίστευτες καθυστερήσεις). Η ψηφιοποίηση μπορεί να βοηθήσει καθοριστικά, αρκεί να απλοποιηθούν οι διαδικασίες και οι υπηρεσίες να στελεχωθούν καταλλήλως.
Αυτά τα μέτρα θα βελτίωναν τη δημόσια διοίκηση, τη Δικαιοσύνη, αλλά και κάθε πτυχή της καθημερινότητας. Μελέτες έχουν δείξει ότι όπου η ποιότητα της διακυβέρνησης είναι είτε πολύ καλή είτε πολύ χαμηλή, η μείωση της γραφειοκρατίας και η μεγαλύτερη ευελιξία στην αγορά εργασίας δεν αλλάζουν τα πράγματα – στην πρώτη περίπτωση επειδή δεν χρειάζεται βελτίωση, στη δεύτερη επειδή οι μεταρρυθμίσεις από μόνες τους δεν αρκούν. Η αναζήτηση του συλλογικού καλού, δηλαδή, πρέπει να αρχίσει από τους πολιτικούς.