Πριν από δεκατρείς μήνες, σε αυτές εδώ τις στήλες, απλώναμε αναλύσεις για το πώς το δυστύχημα των Τεμπών μπορεί να αναζωπυρώσει την αντισυστημική αγανάκτηση της αντιμνημονιακής πλατείας. Οι στήλες τυπώθηκαν. Η μελάνη στέγνωσε. Και ο «συστημικότερος» των εκλογικών ανταγωνιστών πήρε, τέσσερις μήνες μετά τις ασκήσεις δυσοίωνης ενόρασης, 41%. Ο δεύτερος δεν τον έβλεπε.
Τώρα, ο αντίλαλος εκείνων των προφητειών επιστρέφει σαν τύψη. Το γεγονός που τότε δεν μέτρησε εκλογικά, εμφανίζεται να παίρνει τη ρεβάνς. Γιατί;
Διότι έκτοτε το γυμνό γεγονός μπαζώθηκε με τόσες βαριές υποψίες που κατάφερε να αποκτήσει νέο πολιτικό βάρος. Διότι πάντα κρίσιμη εκλογικά δεν είναι σκέτη η πραγματικότητα, αλλά η πρόσληψή της. Εδώ τα φίλτρα της πρόσληψης έχουν ποτιστεί με θεωρίες ότι υπήρχαν αδήλωτα βαγόνια με λαθραίες εύφλεκτες ύλες που η εξουσία είχε λόγους να ενταφιάσει για να προστατέψει τον γόνο μιας πολιτικής δυναστείας. Τα σενάρια δεν στηρίζονται σε στοιχεία. (Σύμφωνα με τα ρεπορτάζ, ακόμη και οι εμπειρογνώμονες που όρισαν οι οικογένειες των θυμάτων έχουν διατυπώσει μόνο εικασίες για το μέγεθος της έκρηξης – όχι συμπεράσματα). Διανθίζονται όμως με τη σύστοιχη θεωρία ότι αρκεί η συλλογή πολλών υπογραφών για να παρακαμφθεί η συνταγματικώς προβλεπόμενη διαδικασία για να αχθούν ενώπιον της δικαιοσύνης πολιτικά πρόσωπα – για να υποκαταστήσει ο λαός τη Βουλή και τον εισαγγελέα.
Τα Τέμπη επέστρεψαν γιατί το δραστικότερο στοιχείο της πρόσληψής τους είναι το πρόσωπο. Το πρόσωπο της μάνας είναι το μήνυμα. Για την κυβέρνηση θα ήταν χίλιες φορές προτιμότερο να είχε απέναντί της μόνο τους τοκιστές μιας μαύρης αντιπολίτευσης, παρά μια μαυροντυμένη μητέρα που έβαλε μια νύχτα το παιδί της στο τρένο και το είδε ξανά σε σάκο. Πολιτικά άτρωτη, η μορφή αυτή «αφηγείται» από την αρχή την ιστορία.
Θα έλεγε κανείς ότι η κυβέρνηση βρίσκεται έτσι σε ένα περιβάλλον ριζοσπαστικής καχυποψίας και συγκινησιακής όξυνσης. Για να ανακύψει όμως τέτοιο περιβάλλον δεν αρκεί ούτε μόνο το συναίσθημα ούτε μόνο η δοξασία. Χρειάζεται και υποκείμενη αλήθεια.
Είναι αλήθεια ότι, σχεδόν έξι χρόνια μετά, δεν έχουμε ακόμη δικαστική απόφαση για το Μάτι.
Είναι αλήθεια ότι τη σοβαρή έρευνα για την «πτυσσόμενη» σύμβαση 717 χρειάστηκε να την κάνει η ευρωπαϊκή εισαγγελία.
Είναι αλήθεια ότι με το ισχύον Σύνταγμα η κοινοβουλευτική πλειοψηφία έχει την ευχέρεια να διευθετεί σύμφωνα με το κομματικό της συμφέρον τις δικαστικές εκκρεμότητες των πολιτικών προσώπων.
Είναι αλήθεια ότι η πλειοψηφία τοποθέτησε επικεφαλής της Εξεταστικής έναν νταή του κομματικού μπούλινγκ, δείχνοντας από την αρχή πώς σκόπευε να «ξεμπερδέψει» με τη θεσμική αγγαρεία.
Είναι αλήθεια ότι το «σύστημα» υπέθαλψε το αίσθημα της ατιμωρησίας που τώρα στρέφεται αντισυστημικά εναντίον του.
Αντί να έχουν «κρυώσει», και να μπορούν να κατασταλάξουν στη συλλογική συνείδηση ως επουλωμένο τραύμα, τα Τέμπη κινδυνεύουν, ενάμιση χρόνο μετά, να πέσουν στην κάλπη ενός βρασμού. Ομως η κάλπη δεν δικαιώνει. Μόνο εκτονώνει. Μόνο αντηχεί τον τόνο της στιγμής.
Χωρίς ταυτότητα
Οσοι τον μελετούσαν, έλεγαν στην αρχή ότι η δημοσιότητα δεν είναι πάντα πολιτικά ωφέλιμη. Αλλο περιέργεια για το «φαινόμενο», και άλλο εμπιστοσύνη. Λογικό. Μόνο που η λογική είναι ένα μόνο από τα πολλά κριτήρια πολιτικής επιλογής. Η άνοδος του Στέφανου Κασσελάκη στις δημοσκοπήσεις μπορεί να είναι ένα πρώιμο δείγμα ότι δεν χρειάζεται να εμπνέεις εμπιστοσύνη για να πετύχεις στον πολιτικό ανταγωνισμό. Αρκεί να προκαλείς την προσοχή. Οσοι επιχείρησαν στο συνέδριο να εκπαραθυρώσουν τον «ελαφρύ» και «απολίτικο» πρόεδρο του έδωσαν τη δυνατότητα να προβάλλει στην κομματική σκηνή (και την τηλεοπτική οθόνη) την αρχηγική πυγμή του «βρείτε μου αντίπαλο». Ο ακαταπόνητος μπιζιμποντισμός του είχε ως αποτέλεσμα να βλέπουμε παντού περισσότερο Κασσελάκη, παρά Μητσοτάκη. Μπορεί αυτό το μιντιακό σκόρπισμα να μην έχει αφηγηματική συνοχή. Αλλά, όπως έχει αποδείξει και το τραμπικό προηγούμενο, η ασυναρτησία δεν είναι πάντα μειονέκτημα. Αντιθέτως. Η απουσία πολιτικής ταυτότητας επιτρέπει στο ετερόκλητο και πολιτικό ακαταστάλακτο ακροατήριο να προβάλλει πάνω στην εικόνα που βλέπει συναισθήματα και ιδεασμούς κάθε απόχρωσης. Οσο λιγότερο καθωσπρέπει είναι η εικόνα που εκπέμπεται –όσο πιο χύμα– τόσο καλύτερα.
Επί Θήβας
Ο εκδημοκρατισμός του στρατού έχει συντελεσθεί όταν ένας απόστρατος ναύαρχος σπεύδει σε επισκεπτήριο για να «πάρει εντολές» από νεοσύλλεκτο φαντάρο.