Το αίτημα για τη νομοθετική καθιέρωση ενός ιδιαίτερου εγκλήματος γυναικοκτονίας ως ειδικής –και βαρύτερης– μορφής της ανθρωποκτονίας τροφοδοτείται εσχάτως από υποθέσεις βάναυσης θανάτωσης γυναικών που προβάλλονται από τα ΜΜΕ.
Οι υποστηρικτές του αιτήματος επικαλούνται τον πολλαπλασιασμό των θανατηφόρων εγκλημάτων με θύματα γυναίκες και τη μείζονα απαξία των πράξεων που εμφορούνται από περιφρόνηση προς το γυναικείο φύλο. Κατά την άποψή τους, η νομοθετική αντιμετώπιση αυτής της κατηγορίας εγκληματικής συμπεριφοράς με τις γενικές διατάξεις που ισχύουν για την «κοινή» ανθρωποκτονία δεν είναι επαρκής.
Η ανθρωποκτονία με πρόθεση προβλέπεται στο άρθρο 299 του ισχύοντος Ποινικού Κώδικα, το οποίο απειλεί με ισόβια κάθειρξη όποιον αφαιρεί ανθρώπινη ζωή. Στην ιεραρχία των εννόμων αγαθών του ατόμου η ζωή καταλαμβάνει την κορυφαία θέση και το Σύνταγμα (άρθρο 5) επιτάσσει την απόλυτη προστασία της για όλους όσοι ευρίσκονται στην ελληνική επικράτεια. Ο Ν. Ανδρουλάκης σημείωνε χαρακτηριστικά ότι «η ποινική προστασία της ανθρώπινης ζωής χωρεί απολύτως, άνευ όρων υφ’ οιανδήποτε μορφήν και αν απαντά και υφ’ οιασδήποτε συνθήκας».
Η απαξία του εγκλήματος αντανακλάται στη νομοθετική απειλή απόλυτης ποινής για τον δράστη του. Με την επιφύλαξη της αναγνώρισης ελαφρυντικών περιστάσεων, ο δικαστής δεν έχει εξουσία να επιβάλει στον ένοχο ανθρωποκτονίας σε ήρεμη ψυχική κατάσταση άλλη ποινή πλην αυτής της ισόβιας κάθειρξης.
Υπό αυτό το νομοθετικό καθεστώς δεν υπάρχει περιθώριο εισαγωγής κάποιου πρόσθετου εγκλήματος γυναικοκτονίας. Ο νομοθέτης επιφυλάσσει την αυτή μεταχείριση στον φονέα είτε το θύμα είναι άνδρας είτε γυναίκα. Ομοίως αδιάφορη είναι η εθνικότητα, η θρησκεία, η ηλικία ή άλλα χαρακτηριστικά του θύματος. Η ενιαία και ίση αυτή αντιμετώπιση είναι συνεπής προς την απόλυτη προστασία της ανθρώπινης ζωής. Η τελευταία αυτή δεν επιδέχεται διαβάθμιση της αξίας της, ώστε κάποιες μορφές της να θεωρούνται «ανώτερες» και άλλες «κατώτερες». Η αιματηρή εμπειρία του εθνικοσοσιαλιστικού καθεστώτος, υπό το οποίο εντοπίστηκαν και εξολοθρεύτηκαν «ανάξιες» μορφές ζωής, είναι εξίσου οδυνηρή όσο και διδακτική.
Ο διαχωρισμός της γυναικοκτονίας μπορεί να αποβεί επικίνδυνος, καθώς ενδέχεται να τροφοδοτήσει νέα αιτήματα πρόβλεψης και άλλων ειδικών μορφών ανθρωποκτονίας με θύματα ευάλωτες ομάδες με την αυτή αιτιολογία.
Η εισαγωγή ενός αυτοτελούς εγκλήματος γυναικοκτονίας είναι λοιπόν ασύμβατη με το ισχύον στη χώρα μας νομοθετικό καθεστώς. Μπορεί όμως να αποβεί και επικίνδυνη. Πράγματι, ο διαχωρισμός της γυναικοκτονίας ενδέχεται να τροφοδοτήσει νέα αιτήματα πρόβλεψης και άλλων ειδικών μορφών ανθρωποκτονίας με θύματα ευάλωτες ομάδες (μετανάστες, ανήλικοι, ηλικιωμένοι κ.ά.) με την αυτή αιτιολογία. Το αποτέλεσμα θα ήταν η δημιουργία ενός ιδιότυπου τιμωρητικού «συνδικαλισμού», στο πλαίσιο του οποίου οι ενδιαφερόμενοι θα αξίωναν από τον νομοθέτη να δημιουργήσει πολύχρωμο κατάλογο διαφόρων ειδών ανθρωποκτονίας ανατρέποντας την αφηρημένη με όρους ισότητας περιγραφή του εγκλήματος.
Κατά την πρόσφατη, εύστοχη παρατήρηση της καθηγήτριας Εγκληματολογίας Εφης Λαμπροπούλου, η πρόβλεψη της γυναικοκτονίας ως ειδικής κατηγορίας εγκλήματος θα παραβίαζε συνταγματικές αρχές και δη την αρχή της ισότητας και την απαγόρευση των διακρίσεων λόγω φύλου. Το παράδοξον του αιτήματος της γυναικοκτονίας είναι προφανές: Ενώ με αυτό επιχειρείται η άρση μιας κατάστασης ανισότητας, η ικανοποίησή του θα οδηγήσει στη δημιουργία μιας νέας κατάστασης ανισότητας.
Η συγκέντρωση του μείζονος ενδιαφέροντος σε μια συμβολική νομοθετική πρωτοβουλία αποσπά εντέλει τη δημόσια προσοχή από τις πραγματικές πηγές του προβλήματος. Η αναγκαία ενίσχυση της προστασίας των γυναικών έναντι πράξεων βίας απαιτεί προσεκτικό σχεδιασμό και οργάνωση κρατικών και άλλων φορέων, αποτελεσματική (αστυνομική και κοινωνική) πρόληψη, καθώς και καθημερινή υποστήριξη της κουλτούρας ισότητας και αλληλοσεβασμού.
Μια ακόμη συμβολική και ανέξοδη νομοθετική ρύθμιση θα προσφέρει «χάρτινο» και βραχύβιο κατευνασμό αφήνοντας στην τύχη τους τα θύματα του μέλλοντος.
*Ο κ. Ηλίας Γ. Αναγνωστόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής της Νομικής Σχολής Αθηνών, πρόεδρος της Ενωσης Ελλήνων Ποινικολόγων.