Τι τρέχει; Τα νούμερα δεν βγαίνουν. Εξι στους δέκα Ελληνες, λέει η έρευνα της διαΝΕΟσις (που δημοσιεύουμε στη σελ. 21), πιστεύουν ότι πρέπει να επιτρέπεται ο γάμος μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου. Οκτώ στους δέκα λένε ότι πιστεύουν στον Θεό. Μα, ο Θεός του 80% δεν λέει ότι τα άτομα του ίδιου φύλου δεν πρέπει να παντρεύονται; Ποιο από τα δύο νούμερα ισχύει;
Η έρευνα απλώς αποδεικνύει για άλλη μια φορά ότι η κοινωνία είναι πολύ σύνθετη για να υπακούσει στις απλουστεύσεις που χρησιμοποιούμε για να την εξηγήσουμε. Οι άνθρωποι δεν είναι δημοσκοπικά δείγματα που ορίζονται διαζευκτικά από τις μονολεκτικές απαντήσεις τους σε μια ερώτηση που τους υποβάλλει ξαφνικά ένα πρωί, μια άγνωστη φωνή στο τηλέφωνο. Είναι σύνθετα υποκείμενα που μπορεί να ομνύουν και στον Θεό της ορθόδοξης πίστης και στην ελευθερία των συμπολιτών τους να επιλέγουν πώς και με ποιον θα μοιραστούν τη ζωή τους.
Στο κλισέ που περιγράφει τις μετρήσεις της κοινής γνώμης ως «φωτογραφίες της στιγμής» απομένει λίγη αλήθεια: Η φωτογραφία είναι δισδιάστατη. Αδυνατεί από τη φύση της να συλλάβει «όλη» την πραγματικότητα.
Η λίγη πραγματικότητα που συλλαμβάνεται στις προεκλογικές δημοσκοπήσεις δείχνει μια κοινωνία που σκιάζεται πάλι από την οικονομική ανασφάλεια, κυρίως λόγω της ακρίβειας. Η άνοδος της απασχόλησης και των μισθών δεν φαίνεται έτσι να έχει ψυχικό αντίκρισμα. Η αναντιστοιχία δεν είναι παράλογη. Η πλειοψηφία διαμορφώνει άποψη για την οικονομία όχι από τις εκθέσεις των οίκων αξιολόγησης, ούτε από τον Economist, αλλά από τον λογαριασμό του σούπερ μάρκετ, το ύψος του ενοικίου, το κόστος της βενζίνης.
Αυτό που στην Αμερική έχουν ήδη ορίσει ως «υφεσιακή αύρα» (Vibecession) –τη συλλογική δυσφορία σε μια οικονομία που, κατά τα άλλα, αναπτύσσεται– μπορεί να το οσφρανθεί κανείς και στην Ελλάδα: Η χώρα «πάει καλά» αλλά με τρόπο που φαίνεται (ακόμη) να μη δικαιώνει τις προσδοκίες της πλειοψηφίας. Οι προσδοκίες αυτές δεν μετριούνται μόνο με όρους αγοραστικής δύναμης. Η ζήτηση, ας πούμε, που έχουν τα πρότυπα σχολεία μαρτυρεί τις προσδοκίες που έχουν οι γονείς για την εκπαίδευση των παιδιών τους – και μένουν από το σύστημα δημόσιας παιδείας οικτρά αδικαίωτες. Το ίδιο θα μπορούσε να πει κανείς και για τα «γυμνά» νοσοκομεία της επαρχίας ή για τον αξημέρωτο γραφειοκρατικό λήθαργο στο αστυνομικό τμήμα της γειτονιάς.
Αυτή η «τρισδιάστατη» κοινωνική πραγματικότητα –στον στίβο της οποίας η πιο δυναμική ηλικιακά γενιά είναι εκείνη που τσακίστηκε από τη δεκαετία της χρεοκοπίας– πώς αντανακλάται στην οθόνη της προεκλογικής αντιπαράθεσης; Τι πιάνει με την άκρη του ματιού του και του αυτιού του ο ψηφοφόρος – θεατής;
Βλέπει τις μπάρες συσπείρωσης και αποσυσπείρωσης. Ακούει για τους πήχεις, χωρίς αναγωγή, με αναγωγή. Βλέπει την προσπάθεια να ανορθωθούν οι μπάρες του γοήτρου με κλιπάκια στο TikTok. Ή δεν βλέπει τίποτα. Στρέφει την τρισδιάστατη πλάτη του στην πάλη των επίπεδων σκιών.
Τούρτα τζατζίκι
Σοσιαλδημοκρατία με Ζαγοράκη. Αντι-λαϊκισμός με Αυτιά.
Γιαπιά
Μέχρι τώρα ο πολιτικός καθωσπρεπισμός όριζε ότι ο πολιτικός δείχνει επιλεγμένες πτυχές της προσωπικής του ζωής μόνο για να «εξανθρωπίσει» την εικόνα του. Τουλάχιστον στην Ευρώπη έτσι ήταν. Οι απόπειρες των media να διαπεράσουν το πέπλο της ιδιωτικότητας γίνονταν αντιληπτές ως παραβιάσεις ενός άγραφου συνόρου που διαχώριζε την πολιτική από το κουτσομπολιό. Ενας πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας είχε καταφέρει έτσι να κρατήσει κρυφό μέχρι τον θάνατό του το γεγονός ότι είχε και δεύτερη οικογένεια – δεύτερη σύζυγο, σπίτι, παιδί. Αυτά όμως είναι ήθη μπαγιάτικα, του προηγούμενου αιώνα. Τώρα, θεωρείται φυσιολογικό ο πολιτικός να βάζει τις κάμερες στο σπίτι του, προτού καν το στήσει ως σπίτι – ενώ είναι ακόμα γιαπί. Η έκθεση επιτελείται με τέτοια μανία που καταλήγει αντεστραμμένη αδιακρισία: Αντί να είναι αδιάκριτος ο θεατής, καταλήγει αδιάκριτος ο εκτιθέμενος, αφού εννοεί να εισβάλλει ακατάσχετα στο οπτικό μας πεδίο. Παραβιάζει τη δημόσια ζωή αποικίζοντάς τη με εικόνες από τον ιδιωτικό του βίο – το σπίτι του, τον σκύλο του, τον σύντροφό του. Αυτό δεν είναι πια πολιτική «επικοινωνία». Είναι ναρκισσιστικός ιμπεριαλισμός. Μια σέλφι διαρκώς μέσα στη μούρη μας.