Τα πάθη της κοινωνίας μας είναι γνωστά σε όλους. Τα ζούμε στην καθημερινότητά μας. Αφήνω κατά μέρος το πρόβλημα της ακρίβειας. Δεν έχω ιδέα από οικονομικά, οπότε δεν μπορώ να κρίνω παρά μόνον από όσα πληρώνω στο σούπερ μάρκετ. Παρ’ όλ’ αυτά, δικαιούμαι να απορώ κι εγώ πώς είναι δυνατόν, παρά τη δυσπραγία, να είναι γεμάτα τα εστιατόρια, ακόμη και στις καθημερινές, και με την παραμικρή αργία να γεμίζουν τα ξενοδοχεία. Ας το αποδώσω στο ελληνικό θαύμα. Παρ’ όλ’ αυτά, και πέρα απ’ αυτά, η ελληνική κοινωνία πάσχει.
Πάσχει από ανασφάλεια. Και αναφέρομαι στην απλή ανασφάλεια της καθημερινότητας. Χωρίς να υπολογίζω την εγκληματικότητα, χαμηλή ή υψηλή, μιλώ για την απλή διάβαση ενός κεντρικού δρόμου της Αθήνας. Πόσο μπορείς να είσαι σίγουρος ότι περιμένοντας στη στάση το λεωφορείο, δεν θα πέσει πάνω σου ένα αυτοκίνητο; Συνέβη προ ημερών στη Βέροια. Νεκρές δύο γυναίκες, αν δεν κάνω λάθος. Και αυτό το «αν δεν κάνω λάθος» αναδεικνύει και το πρόβλημα: είναι τόσο κοινότοπο πια, που δεν θυμάσαι. Φταίει η πλημμελής αστυνόμευση; Σίγουρα φταίει. Ομως, δεν μπορεί να ερμηνεύσει το φαινόμενο. Πίσω από το σύμπτωμα ελλοχεύει η ασθένεια: το αίσθημα της αυθαιρεσίας απέναντι στον δημόσιο χώρο που μας υποβάλλει η εκπαίδευση από την πιο τρυφερή ηλικία.
Είναι θέμα παιδείας; Αυτή η υπέροχη κοινοτοπία που θεραπεύει πάσα νόσο. Διάφοροι «ειδικοί» λένε ότι πρέπει να διδάσκουμε στα παιδιά μας τροχαία συμπεριφορά. Ομως μήπως η τροχαία συμπεριφορά είναι ένα υποσύνολο της κοινωνικής συμπεριφοράς; Οι πατεράδες μας συνήθιζαν να λένε ότι ο Ελληνας όταν οδηγεί γίνεται άλλος άνθρωπος. Χάνει την ευγένειά του. Λυπάμαι, αλλά και ως πεζός συμπεριφέρεται με τον ίδιο τρόπο.
Διδάσκει η μέση εκπαίδευση κοινωνική συμπεριφορά; Ο άρχων της τάξης δεν είναι ο δάσκαλος. Είναι ο μαθητής, ο οποίος έχει την υποστήριξη της οικογένειας.
Πάσχει από ελλειμματική εκπαίδευση. Ας παρακάμψω τα προφανή: την προσχηματική διδασκαλία της λογοτεχνίας, άρα της ελληνικής γλώσσας, ή την τυπολατρική διδασκαλία της Ιστορίας. Και ας πάω στα ουσιώδη. Διδάσκει η μέση εκπαίδευση κοινωνική συμπεριφορά; Ελάτε τώρα. Ας μην κοροϊδευόμαστε. Ο δάσκαλος παραλαμβάνει το παιδί από την οικογένεια και δεν τολμάει να συγκρουσθεί με όσα η οικογένεια του έχει μάθει. Ο άρχων της τάξης δεν είναι ο δάσκαλος. Είναι ο μαθητής, ο οποίος έχει την υποστήριξη της οικογένειας.
Δεν θα μιλήσω για τα πολιτικά. Γιατί το πρόβλημα δεν είναι πολιτικό. Το πρόβλημα είναι κοινωνικό. Με δυο λόγια, δεν με ενδιαφέρουν οι Βελόπουλοι ή οι Κασσελάκηδες του κόσμου τούτου. Με ενδιαφέρουν ποιοι είναι αυτοί που τους ψηφίζουν. Το ίδιο μπορώ να πω και για τον Μητσοτάκη ή τον Ανδρουλάκη προς αποφυγήν παρεξηγήσεων. Πώς συμπεριφέρεται μια κοινωνία η οποία αισθάνεται ανασφαλής; Και η οποία εκφράζει την ανασφάλειά της με τη βία; Αν σε όλ’ αυτά προσθέσουμε και τη μετανάστευση, το τοπίο γίνεται δυστοπικό.
Μιλώ ως γέρων συντηρητικός, θα μου πείτε. Τι να κάνουμε; Ασχέτως ηλικίας, θεωρώ ότι η ελληνική κοινωνία χρειάζεται μια συντηρητική μεταρρύθμιση αν θέλει να επιβιώσει. Ξέρω ότι η λέξη «συντηρητικός» είναι παράνομη. Ομως, μήπως ήρθε η ώρα, μπουχτισμένοι απ’ την πολλή σοκολάτα της προόδου, να την ξανασκεφτούμε;