Ας πάμε παρακάτω, λες. Συνταρακτικές εθνικές τραγωδίες, όπως αυτή πέρυσι στα Τέμπη με 57 νεκρούς, νέα παιδιά, και πριν από έξι χρόνια στο Μάτι με 104 νεκρούς, θα εγγράφονται στην ιστορία μιας χώρας και στη μνήμη της. Κι εκεί που προσπαθείς να βρεις μια θέση για το ανείπωτο μέσα σου, έρχεται το βιβλίο της Μαρίνας Καρύδα, «Μάτι 23 Ιουλίου 2018» (εκδ. Παπαδόπουλος, σε πρόλογο του Παναγή Παναγιωτόπουλου) και τα κάνει όλα άνω κάτω. Συντίθεται από μαρτυρίες ζώντων περίπου 50 οικογενειών, που αφηγούνται τα γεγονότα εκείνης της ημέρας. Η κάθε μαρτυρία συνοδεύεται από έναν αριθμό για να μπορεί ο αναγνώστης να την παρακολουθεί στη χρονική εξέλιξή της· από τη στιγμή που εμφανίστηκαν, αιφνιδιαστικά, οι πρώτες φλόγες στα παράθυρά τους, έως το τέλος. Εως τη στιγμή που οι ζώντες αποχαιρέτησαν τους γονείς, τους συζύγους, τα αδέλφια, τα παιδιά τους και παρέλαβαν στη θέση τους σακουλάκια. Κάτοικοι, παραθεριστές, τουρίστες. Aνθρωποι απροειδοποίητοι, ανύποπτοι, αβοήθητοι, μέχρι το τέλος.
Το βιβλίο παγώνει ή υπερθερμαίνει τα συμβάντα με εμβόλιμες καταγραφές από σελίδες του Τύπου, έντυπες ή ηλεκτρονικές, αποσπάσματα από καταθέσεις των συγγενών θυμάτων και των επιζώντων, όπως και των κατηγορουμένων στη δίκη που ακολούθησε (αύριο, μάλιστα, Μ. Δευτέρα, αναμένεται να εκδοθεί η απόφαση του Τριμελούς Πλημμελειοδικείου Αθηνών).
Το βιβλίο, στα μάτια μου, δεν είναι η καταγραφή ενός συνταρακτικού γεγονότος, το χρονικό μιας ολέθριας πυρκαγιάς. Είναι ένα κομβικό κεφάλαιο από τη βιογραφία μιας χώρας. Δεν είναι ένα ντοκιμαντέρ καταστροφής, είναι ένα ψυχογράφημα καμωμένο με τα υλικά του εφιάλτη. Η Μαρίνα Καρύδα δούλεψε το πιο εύφλεκτο υλικό και κατόρθωσε το πιο δύσκολο: να δώσει στο στιγμιαίο (στα μεγέθη του χρόνου στιγμιαίο) διάρκεια, να το καταστήσει «μνημείο με λέξεις», όπως γράφει ο Π. Παναγιωτόπουλος στον πρόλογό του. Μια «κιβωτό» από όλα τα ονόματα που δίνουμε στην απώλεια και την απελπισία. Για εμάς, τους απέξω, που είδαμε αλλά δεν ξέρουμε. Που έχουμε με τη φρίκη μια σχέση έλξης και άπωσης. Η συγγραφέας εργάστηκε με συγκίνηση, αλλά και με το βάρος της ευθύνης, όχι για τα πρόσωπα μόνο, αλλά και για την ιστορία. Για να γίνει η φωνή εκείνων που την έχασαν.
Το βιβλίο δεν σε αφήνει και δεν το αφήνεις. Δεν αντέχεται εύκολα. Κρατάς στα χέρια σου κάτι αδιανόητα καυτό, το οποίο δεν ξέρεις πού να το αποθέσεις. Δεν υπάρχει μυθοπλασία, είναι ντοκουμέντο καταγεγραμμένο με ακρίβεια που χαρακώνει. Ο χρόνος δεν αφήνει περιθώρια διαφυγής. Είσαι εκεί. Στις 5.30, 6, 6.30, 7 παρά τέταρτο. Στον Νέο Βουτζά, στο Μάτι, στο Κόκκινο Λιμανάκι. Καίγονται άνθρωποι. Μέσα σε, περίπου, μιάμιση ώρα συντελέστηκε η καταστροφή στο Μάτι. Από την αμεριμνησία ενός καλοκαιρινού μεσημεριού, στην κόλαση χωρίς εναλλακτική. Χωρίς βοήθεια, χωρίς συμπαράσταση. Με την πολιτεία και τις αρμόδιες υπηρεσίες (λιμενικό, τροχαία, πυροσβεστική) απελπιστικά ασυντόνιστες και απούσες.
Το βιβλίο της Μαρίνας Καρύδα «Μάτι 23 Ιουλίου 2018» δεν είναι μόνο το χρονικό μιας ολέθριας πυρκαγιάς. Είναι ένα κομβικό κεφάλαιο από τη βιογραφία μιας χώρας.
Μέσα στα έξι χρόνια από το Μάτι αριθμούμε κι άλλες τραγωδίες, πυρκαγιές που ροκάνισαν τη χώρα αφήνοντας στάχτες, κουφάρια, εκατοντάδες χιλιάδες καμένες εκτάσεις. Μέσα σ’ αυτά τα χρόνια λειτούργησε το 112, νομοθετήθηκε το 2020 η υποχρέωση του ΕΟΠΥΥ να καλύπτει τα υλικά αποκατάστασης των εγκαυματιών από δασικές πυρκαγιές. Δημιουργήθηκε η οργάνωση Salvia Burn Association για το έγκαυμα και τους εγκαυματίες.
Χρειάστηκε μια εθνική τραγωδία για να γίνουν όσα μοιάζουν, πλέον, στοιχειώδη. Το βιβλίο της Μαρίνας Καρύδα κρατάει ζωντανή την ελπίδα της δικαίωσης για όσους χάθηκαν, για όσους τους θρηνούν, για όσους είναι αλλά και για όσους νιώθουν απορφανισμένοι. Είναι η αδιάψευστη μαρτυρία ότι ο ανθρώπινος πόνος δεν έχει ιδεολογικό πρόσημο.
* Το κείμενο αποτελεί, εν μέρει, τμήμα από την παρουσίαση του βιβλίου την περασμένη Τετάρτη στον «Ιανό».