Τα ψηφιδωτά της Μονής της Χώρας τα χρωστάμε στον Θεόδωρο Μετοχίτη, μεγάλο λογοθέτη – πρωθυπουργό του Ανδρόνικου Β΄. Πεφωτισμένος λόγιος, οργάνωσε και χρηματοδότησε την ιστόρηση του ναού. Είναι ένα από τα πλουσιότερα μνημεία της παλαιολόγειας εποχής, της πρώτης βυζαντινής Αναγέννησης. Ο σουλτάνος Βαγιαζήτ Β΄ τη μετέτρεψε σε τέμενος, το Καχριέ τζαμί. Από το 1945 λειτούργησε ως μουσείο. Ηδη, απ’ ό,τι διάβασα, έχουν ληφθεί τα κατάλληλα μέτρα για την επαναλειτουργία του ως τεμένους. Κοινώς τα ψηφιδωτά έχουν σκεπαστεί με κουρελόπανα. Στο σημείο αυτό αναδεικνύεται το πραγματικό πρόβλημα με την απόφαση του Ερντογάν. Εξηγούμαι: Το πρόβλημα δεν είναι η συνύπαρξη της μεγάλης τέχνης με τη θρησκευτική λατρεία. Από τον Αγιο Πέτρο στη Ρώμη έως τον Οσιο Λουκά, το Δαφνί ή τις τοιχογραφίες του Κόντογλου σε εκκλησίες της Αθήνας, τα αριστουργήματα της τέχνης όχι μόνο συνυπάρχουν με το θρησκευτικό τελετουργικό, αλλά αποτελούν και αναπόσπαστο τμήμα του. Το Ισλάμ αντιμετωπίζει ως εχθρικά τα επιτεύγματα της ανθρώπινης δημιουργικότητας. Η χειρονομία του Ερντογάν μπορεί να έχει κάποιους πολιτικούς συμβολισμούς, όμως ο συμβολισμός της είναι κατ’ εξοχήν πολιτισμικός. Δείχνει την πρόθεσή του να διευρύνει τις αποστάσεις που τον χωρίζουν από τον δυτικό πολιτισμό. Πολύ απλά γυρνάει την πλάτη στις αξίες του. Για τη Δύση η καλλιτεχνική δημιουργία είναι ισότιμη με τη θρησκευτική πίστη. Το «μη μου άπτου» ισχύει και για τις Καρυάτιδες.
Δεύτερες σκέψεις. Ο Ερντογάν εξακολουθεί να ανακαταλαμβάνει το Βυζάντιο ευκαιρίας δοθείσης. Mετά τόσους αιώνες Οθωμανικής Αυτοκρατορίας δεν έχουν δικά τους επιτεύγματα να υποστηρίξουν. Σε ένα βιβλίο που αγόρασα για την αρχιτεκτονική του Σινάν, του μεγάλου Οθωμανού αρχιτέκτονα, δεν υπάρχει ούτε μία αναφορά στις εμφανείς επιρροές του από το Βυζάντιο. Τη δύναμή τους οι νεοοθωμανοί την αντλούν από την οικειοποίηση των αριστουργημάτων που άφησε το Βυζάντιο και ο ελληνικός πολιτισμός στην Εφεσο και στην Ιωνία.
Η ελαφρόμυαλη αντιπολίτευση κατηγορεί την κυβέρνηση ότι δεν αντέδρασε. Επρεπε να συγκαλέσει συμβούλιο πολιτικών αρχηγών για να συγκροτηθεί αντιπροσωπεία, με Κασσελάκη, Ανδρουλάκη και Κωνσταντοπούλου, οι οποίοι θα έκαναν «μπου» στον Ερντογάν. Και βέβαια το ζήτημα είναι λίγο παρακάτω. Εκεί, στα χωρικά ύδατα της Ευρώπης. Οι ναυσιπλόοι τους οφείλουν να αντιληφθούν προς τα πού κατευθύνεται η Τουρκία. Να αντιληφθούν ότι το γεωστρατηγικό βάρος της μεγάλης χώρας έχει και ένα πολιτισμικό αντίβαρο. Οταν σκεπάζεις με κουρέλια τα επιτεύγματα του ευρωπαϊκού πολιτισμού, αποκαλύπτεις τις προθέσεις σου.