Ο ασφαλέστερος τρόπος για να αποφύγεις να δεις κατάματα τον στόχο μιας πολιτικής παρέμβασης είναι να αναζητήσεις τα κίνητρα που βρίσκονται πίσω της. Ετσι, αποφεύγεις να αναλύσεις τις συνέπειες που έχει αυτή η πολιτική παρέμβαση και, κυρίως, να εξετάσεις αν η δική σου πολιτική χρειάζεται αναθεώρηση ή αν οφείλεις να εξακολουθήσεις να την υπερασπίζεσαι. Συνεπώς, ουδόλως με ενδιαφέρουν τα κίνητρα του Ταγίπ Ερντογάν, τα οποία άλλωστε επιδέχονται πολλές ερμηνείες, για τη μετατροπή της ιστορικής Μονής της Χώρας σε τζαμί. Και για να το ξεκαθαρίσω ευθύς εξαρχής, το πρόβλημα δεν είναι μόνο πολιτιστικό-πολιτισμικό. Είναι πρωτίστως –για να μην πω αποκλειστικά– πολιτικό.
Εγκυροι αναλυτές των ελληνοτουρκικών σχέσεων υποστηρίζουν ότι στην παρούσα φάση η Τουρκία δεν έχει συμφέρον να ανοίξει μέτωπο και με την Ελλάδα.
Λίγες ημέρες πριν από την επίσκεψη του Ελληνα πρωθυπουργού στην Αγκυρα, μια συνάντηση για την οποία εργάστηκαν πολλοί, ο Τούρκος πρόεδρος προχώρησε σε αυτή την κίνηση. Αναμφίβολα προκάλεσε, αν κρίνω από τις καθολικές αντιδράσεις στην πατρίδα μας. Δεν γνώριζε πως έτσι δυναμίτιζε ένα καλό κλίμα και υπονόμευε την ίδια την επίσκεψη του Κυριάκου Μητσοτάκη; Φυσικά και τα γνώριζε όλα αυτά. Απλώς επιβεβαίωσε κάτι ήδη γνωστό στην ελληνική πλευρά: Η πορεία για τη βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων θα περνάει μέσα από τις Συμπληγάδες των χρόνιων προβλημάτων που χαρακτηρίζουν αυτές τις σχέσεις. Το μήνυμα Ερντογάν ήταν σαφές: Δεν κάνω εκπτώσεις στις πολιτικές μου επιλογές για χάρη ενός καλού κλίματος. Για να υπάρχει καλό κλίμα, η Ελλάδα θα πρέπει να αποδέχεται κάθε φορά τις δικές μου κινήσεις. Κάπως έτσι θα πρέπει να προσεγγίσουμε, σε πρώτο επίπεδο, τη μετατροπή μιας ιστορικής μονής σε τζαμί.
Και η Ελλάδα τι θα πρέπει να κάνει σε τέτοιες περιπτώσεις, πέρα από μια τετριμμένη καταγγελία; Αποτελούν παρόμοιες κινήσεις ικανό λόγο για να διακοπεί μια διαδικασία που ξεκίνησε μετά τους σεισμούς στην Τουρκία; Ηταν ξεκάθαρο πως η βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων είχε συγκεκριμένα όρια, προσδιορισμένα ιστορικά, κάτι γνωστό και στις δύο πλευρές. Και με αυτό ως δεδομένο πορεύονται. Αναμφίβολα, σημαντικό ρόλο σε αυτό το σκηνικό έπαιξε η προσπάθεια της Τουρκίας να επαναπροσεγγίσει τις ΗΠΑ. Τώρα που η συνάντηση Μπάιντεν – Ερντογάν ματαιώθηκε, ανακύπτει ένα ερώτημα: η βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων ήταν ένα απλό παρακολούθημα της απόπειρας να βελτιωθούν οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις ή έχει έναν αυτόνομο χαρακτήρα, ανεξάρτητο από την πορεία αυτών των σχέσεων; Μήπως η μετατροπή της Μονής της Χώρας, λίγες ημέρες πριν από την επίσκεψη Μητσοτάκη στην Αγκυρα, είναι ένα μήνυμα αρκετά πιο σύνθετο απ’ ό,τι αρχικά φαίνεται, με ένα δεύτερο επίπεδο ανάγνωσης; Αυτό μένει να φανεί, αν και έγκυροι αναλυτές των ελληνοτουρκικών σχέσεων υποστηρίζουν ότι στην παρούσα φάση η Τουρκία δεν έχει συμφέρον να ανοίξει μέτωπο και με την Ελλάδα. Πολλές φορές, όμως, οι λογικές αναλύσεις ανατρέπονται από την ίδια τη ζωή, καθώς οι αποφάσεις των ηγεσιών δεν είναι πάντα ορθολογικές, άρα δεν είναι και προβλέψιμες.
